Tượng đài Ngã ba Đồng Lộc- ảnh Internet

Đồng Lộc mang giấc mơ hoa Tím

Tuổi thơ em quăng quật ngọn gió lào

Áo khô cứng như bánh đa đem nướng

Những cành Mua không bán giữa đồi cao

 

Tuổi thơ em lộng cánh diều bát ngát

Giớ thì xanh – Diều giấy bỗng chòng chành

Trời thổi  rỗng tháng ba ngày giáp hạt

Hoa Sầu Đông nhợt nhạt nước da xanh

 

Mẹ thủng mủng quay bốn bề dang dở

Con tép, con tôm búng thót chợ chiều

Đời mẹ thắp ngọn đèn con trước gió

Ruột đèn dầu hút cạn bóng đêm sâu

 

Mẹ phơi áo,  phơi nổi niềm để ngỏ

Cây sào cong uốn cong cả trưa nồng

Xếp vạt nắng vào sau áo Cọ

Khép chân trời âm ỉ những cơn giông

 

Đời Mẹ nghèo: Biết thương cùng bầu bí

Vấn vít đời con, ủ bếp nhà mình

Canh ngọt riêu Cua, tròn thơm quả Thị

Củ khoai vùi sượng cả mùa đông

 

Vâng, con biết trái sinh ra để chín

Bao chắt chiu sỏi đá địa tầng

Một đời Mua rưng rưng để tím

Đời tập tàng hoa cũng nở lang thang….

 

Trăng quê ta –  tăng quầng tháng hạn

(Mắt mẹ  quầng trũng cả đêm thâu)

Mẹ gánh nước sông chân bấm vào bến vâng

Khỏa bao nhiêu nước vẫn chẳng đổi màu

 

Con thương mẹ nối dây gàu giếng cạn

Mo cau úp vào ruột đất khơi khơi

Tiếng gàu vét đêm lên từng mảng

Gặp mảnh trăng hao khuyết bên trời

 

Áo tơi mẹ chằm rồi lại lợp

Những tháng ngày bền bỉ mái nhà tranh

Bánh đúc tránh xương, lát  giò thêm quế

Kẹo lạc giòn ngấm chuyện nước chè xanh

 

Đồi Đồng Lộc chỉ toàn đá sỏi

Con bò già thèm cỏ nhấm vào mưa

Tóc con gái he vàng khép nắng

Chỉ tiếng cười trong trẻo trong mơ…

 

Núi quê ta vẫn dáng núi Giăng Màn

Bốn tao nôi mẹ dựng lên Đất Nước

Câu ví dặm chắt từ trong bão cát

(Luyến láy nào cũng dáng dấp song quê)

 

Tuổi thơ con giăng mắc cánh đồng

(Cây gạo đầu làng không làm ra hạt gạo)

Châu Châu , Cào Cào nhịp chày giã trấu

Bài thuộc lòng quay chong chóng cối xay

 

Vòng đê trầm níu ngọn cỏ May

Song La  bổng chảy cồn cào ruột Hến

Cây Mía bấm thời gian đốt dày thêm lận đận

Em hong tóc trước thềm giàn giụa ánh trăng quê

 

Mẹ đặt tên con: Xuân, Xanh, Rạng, Cúc, Tần…

Mẹ mơ mướt ngọn rau, mẹ khát khao sữa lúa

Cả đời mẹ chưa một lần ướm lụa

Vải Đồng Môn mẹ  nhộm mấy lượt bùn

 

Mẹ như Sen nở gữa ao đồng

Tâm Sen đắng từ lòng mẹ ấm

Hoa Sen nở vì ai (vì ai Sen rủ xuống)

Bát hương trầm nhang khói cũng cong theo

 

Một đời cha đi suốt dải đất nghèo

(Cha gieo chữ như mẹ từng gieo mạ)

Khói thuốc lào mang hồn cây, hồn lá

 thong thả rít xuống chiều vợi đi nỗi gieo neo

 

Em lớn lên bằng khúc hát “ ầu ơ …”

Nửa đời cha quen nằm trên võng  bạt

Hoa Chạc Chìu thơm ngây ngây cơn sốt

Chim “bắt cô trói cột” buộc vào trưa …

 

Truông Bát

Khe Giao

Bãi Vọt

Cầu Treo

Những cái tên mang dáng người tất bật

Áo cà sa thấm hết kinh thoát tục

Ước làm sao thắm thêm được sắc vàng

 

Cả đời Cha chưa vượt nổi tam quan

Mẹ lặng lẽ lần theo tràng hạt

Chỉ có ngọn đòng đòng  trồ bông  vào hao  khuyết

Chỉ hoa Mua không mọc ở sân đình

 

Sông làng mình dáng thắt đáy lưng ông

Cứ đẩy mãi câu hò xuôi ra biển

Núi thì vẫn ngàn trùng Thiên Nhẫn

Gió lào thổi khô  cong cả mái chùa làng …

 

 

Chương II

Áo xanh – Nón trắng

 

Áo xanh, nón trắng

Lợp nắng vào mưa

Lợp non vào cỏ

Lợp vỏ vào cây

 

Bấm đốt ngón tay

Ngón dài, ngón ngắn

Áo xanh thì thắm

Nón trắng thì  mềm

 

Lật đá san nền

Tay  chồng tay búa

Đêm hay nói mớ

Ngày hay dỗi hờn

 

Ngọn khói thổi cơm

Vòng vèo qua ngỏ

Thèm nghe tiếng chợ

Thèm tiếng trẻ con

 

Thèm trái chanh non

Thèm hương bồ kết.

Chiều ba mươi tết

Xuống đường phá bom

 

Chợt nghe pháo tét

 Giật mình khói sương …

 

 

Khúc I: Áo xanh

 

Áo thanh niên xung phong

Mang hình hài con gái

Cây sào phơi vít cong

Hong nổi niềm trống trãi

 

Tóc dài cắt ngắn lại

Dày ba – ta rộp phòng

Những ngón chân mền mại

Bấm vào tầng đất nung

 

Lán thanh niên xung phong

Lan rừng treo phấp phỏng

Dù trắng nhuộm  ngày xanh

Nhuộm xanh làn da mỏng

 

Chiếc lược bằng vỏ đạn

Chải tuổi mình dần thưa

Chải vào ngày nón trắng

Chải vào đêm gió lùa …

 

Áo thanh niên xung phong

Vắt qua bao mưa nắng

Túi áo may chéo nghiêng

Đựng cả trời lửa đạn

 

Em vò bên giếng cạn

Giặt áo chẳng xà phòng

Vắt lên cây phơi tạm

Nếp áo hằn nếp sông

 

Bao nhiêu gái chưa chồng

Cùng có chung cỡ áo

Chiếc cúc – lúm đồng tiền

Đính vào ngày giông bão

 

Trãi vạt áo ra nằm

Vuốt ve làn da mỏng

Chuốt vải  mềm uốn lượn

Thắt một dáng lưng ong

 

Em thèm mang áo trắng

Cho đêm bớt  oi nồng

Bớt cái nhìn khô cứng

Của cánh lính đàn ông

 

Nằm úp thìa bên nhau

Giọng nói ngày thêm đậm

Áo mõi ngày mỗi ngắn

(Em tự quên tuổi mình)

 

Cái tuổi mơ đến trường

Áo dài bay mền nắng

(Sông La bao nhiêu   sóng

Em một mình bão giông …)

 

Khúc II : NÓN TRẮNG

 

Nón là chớp trắng của mây

Thả mưa về với rừng cây đại ngàn

Đong đưa nón trắng ánh vàng

Đỗ trăng về bến lỡ làng của duyên

Lần tay chắp nối đường viền

Tơ tình xe chỉ luồn kim hỡi người!

Bây giờ nón trắng khơi khơi

Làm sao che được Mồng Tơi cuối vườn

Bây giờ nón trắng ra đường

Lấp ngày bom đạn khói vương cay xè …

Trả trời một nỗi xanh kia

Bao nhiêu nón trắng

Về

Chia sẽ

Mình!

Chớp bom còn giấu rập rình

Thả chùm sấm

Cứ ú tim trêu người

Tuổi hai mươi

Tuổi ba mươi

Gác bom nổ chậm bời bời trông ra

Vườn ai để tím hoa Cà

Ở đây nón trắng kết hoa treo tường

Úp vào bao nỗi nhớ mong

Cơn mưa thắt ngọn đòng  đòng ra phơi …

Tuổi ba mươi đã dần trôi

Võng đưa để mắc ru hời vào cây

Cây không lá

Đá không mài

Suối trơ cạn cả nguôi ngoai nỗi mình!

Bao nhiêu nón trắng xa đình

(Em xinh chưa biết tỏ tình cùng ai?)

Thôi dành mượn nón nghiêng vai

Nữa che ánh mắt

Nối dài đường tơ.

Lợp vào sợi nắng, sợi mưa

Một mình cứ chuốt mộng mơ cho mình

Lời cầu bắc nhịp trái tim

Con đường nối với nghĩa tình sâu xa.

Ở đây chỉ một ngã ba

Nào xe

Nào pháo

Nào phà

Nào anh …

 

Ơ này nón trắng

Có bao nhiêu vành

Tre làng vốn thẳng

Thương mình uốn cong

Cong cả vầng trăng

Mắt quầng tán hạn

Cong cánh Chuồn Chuồn

Thiu Thiu giấc nắng.

Nón em thì trắng

Khói đạn thì đen

Bào thai chiến dịch

Ôm tròn bóng đêm.

Nón trắng cọc tiêu

Xe qua ngầm đá

Nóng bừng đôi má

Thả câu nói đùa:

-Bên nớ ở mô?

-Đồng hương cùng tỉnh

Chao ôi chất lính

Trẻ lại cung đường

Ngắn lại khúc vòng

Dài thêm miền nhớ

Nếu không có lửa

Làm gì có nhau

Nón trắng bắc cầu

Vai trần con gái

Bàn tay mềm mại

Nâng đoàn xe đi …

 

 

CHƯƠNG III:        HY SINH

 

Ngày 24 tháng 7 năm 1968

Một ngày bình thường như mọi ngày

Tiếng gà gáy cong vòi như lưỡi hái

Hái một trời sao đổ thóc vào đêm

Mẹ xay giã giần sàng

Đời bao nhiêu hạt lép

Các con mẹ chắc như hạt thóc

Hạt thóc khoác vỏ trấu màu rơm

Hạt thóc khoác nguỵ trang màu lá

Hạt thóc nằm ngủ ngon

Trên những tấm ni lông phơi vội vã

Quần xắn gối lấm bụi đường đỏ quạch

Hạt thóc nằm mơ mùa vàng thao thức

Hạt thóc nằm mơ cổ tích

Đêm quả thị màu vàng

Nở ra bao điều lạ

Rạng, Xuân, Xanh, Hợi, Cúc, Tần…

Tiểu đội 10 cô gái

Mười ngón tay đan vào nhau

Vương vương 10 mái tóc

Vương vương 10 khuôn mặt

Ai rủ rỉ cuối nhà

Ai luồn tay rúc rích

Bóng cây cọ đổ liêu xiêu trăng vàng trên mái tóc

Cọ- ngọn lửa màu xanh

Gấp lại thành áo tơi

Gấp lại thành quê hương máu thịt

Quê hương lần theo sợi lạt mây chằm qua mưa nắng

Chiếc áo tơi bền bỉ những con đò chở hoàng hôn về chợ

Chợ họp như nỗi phập phồng

Bánh đa tròn dễ vỡ

Miếng trầu mẹ têm

Thấm một vệt vôi dài theo tuổi tác

Ăn chắc, mặc bền…

Nào cuốc

Nào choòng

Sấp ngửa

Ngổn ngang dọc dáng người

Xe cút kít lách qua tháng bảy

Bánh xe tròn định mệnh

Xe đêm về đắp ký ức đầy vơi

Tiểu đội 10 người

Mười chiếc bát ăn cơm

Bát B52 úp mặt vào sàn nứa

Mười chiếc bát như mười phím đàn

Em có thể gõ

Và hát bâng quơ…

Rằng hết giận thì thương

Hoa đến thì thì hoa phải nở

Mười chiếc bát mười bông hoa loa kèn

Rung âm đàn về đất

Ngân âm đất về trời

Mười đội đũa xếp hàng như đội ngũ

(Xin hãy đừng thiếu hụt một đôi)

Tiểu đội 10 người

Mười miền quê cùng chung giọng nói

Tiếng Hà Tĩnh qua mưa chan nắng dội

Vẫn trong veo như mạch giếng làng

- Quê choa nhiều khoai lang

Những củ khoai vùi trong cát bỏng

Dây khoai vòng mơ mộng

Qua cái đói giêng hai buộc sượng cả người

- Quê mi bên Sông Cụt

Con sông như khúc ruột làng

Gánh những cầu Cày

Chợ Voi

Cửa Sót

Ôi những cái tên đọc lên đã thầm rơi nước mắt

Thương cha ông nghèo

Núi cũng hòn côi cút

Đẻ bao ông cử, ông nghè

Câu Kiều hát trong đêm phường vải

Chín mươi chín đỉnh non Hồng cũng thấp thỏm đứng nghe…

 

Tiểu đội 10 người

Mười con cò nón trắng

Mười cánh chim áo xanh

Hoa sim nói về em

Cánh tím mỏng manh

Sông La nói về em

Cong vòng lưng thiếu nữ

Mười ngôi sao không đêm nào ngủ

Bữa cơm một mâm tròn

Cả tiểu đội xúm quanh

Một chiếc dù pháo sáng

Chia đều 10 tấm khăn

Một mảnh vỏ máy bay

Chia đủ 10 chiếc lược

Tiểu đội hàng ngang

Nỗi niềm hàng dọc

Cao thấp, nhỏ to

Chung một dáng người

Mười chiếc áo

Chung một dây phơi

Mười tâm tình chung niềm vui để ngỏ

Cái Hợi hay cười

Cái Xuân hay dỗi

Lúm đồng tiền cũng muốn chia đôi

Lúm đồng tiền lấp dần thời son trẻ

Mười cô gái cùng khát khao làm mẹ

Khát khao làm vợ

Khát khao nhớ

Khát khao thương

Khát khao một tấm ngực trần

Một giọng đàn ông

Vuốt ve mái tóc

Ôi mái tóc ngỡ không xanh thêm được

Sương gội ban đêm

Khói gội ban ngày

Bầu ngực ngỡ không còn vú ngọc

Nằm ép mình xuống chai sạn đất đai

Mười cô gái trinh nguyên

Xâu cỏ May thêu gối

Hoa xấu hổ vẫn mọc bên mầm khói

Em mơ gì

Nụ cười thêm tuổi

Đôi lúc ngồi nói một mình

Đôi lúc muốn hét lên thật to

Cho ngã ba âm âm vọng lại

Rằng: chúng tôi vẫn còn thời con gái

Sao có lúc bần thần chẳng lẽ hóa con trai !

 

Tháng 7 ngày 24 năm 1968

Một ngày định mệnh

Mười chị em nối nhau ra trọng điểm

Vừa đi vừa vấn tóc

Vấn lại một ngày thường

Vấn lại đêm ký ức

Vấn lại cuộn len vun mùa đông một góc

Cuộn len chảy ra lăn theo hy vọng

Rằng: thêm một ngày biết mình đang sống

Rằng: thêm một giờ biết mình bên nhau

Rằng: thêm một phút

Trời xanh trên đầu

Rằng: thêm một giây

Ngã ba yên tĩnh !

Không gian giãn ra rỗng như vòm trống

Im lặng lạ lùng

Im lặng toát mồ hôi !

“Chú ý ngã ba

Còn nhiều bom nổ chậm”

Tấm biển như tay người nhắc nhở

“Chú ý ngã ba

Giờ này là cao điểm”

Tấm biển như mắt người nhức nhối

“Chú ý bom từ trường

Kim loại trong người để lại”

Giếng nước vẫn trong

Căn hầm vẫn ấm

Trang sức của em là chùm sim tím

Hái vội bên đường

“Chú ý bom tọa độ

Có thể bất thình lình”

Tiếng ai đó giật mình trong gió

Sao trời vẫn xanh

Sao đất vẫn đỏ

Sao áo vẫn mềm

Sao tiếng vẫn quen

Chúng con mười chị em

Ngủ chung đội hình

Đi cùng đội ngũ

Mười cọc tiêu bên hố bom chờ nổ

Mười dáng thắt lưng ong

Mềm cả nắng khô giòn

Trưa

Mười vắt cơm mở ra

Khúc cá

Quả cà

Mười bi đông nước

Tiếng bi đông va vào nhau

Khô khốc

Thèm một gáo nước giếng làng

Chảy rười rượi xuống bờ lưng con gái

Trời xanh quá

Xanh đến thót lòng

Đất êm quá

Êm đến bâng khuâng

Không gian bỗng vỡ òa

Loạt bom tọa độ

Khói bỗng trùm lên

Không còn nghe tiếng nổ

Không còn nghe tiếng người

Không còn nghe đất rơi

Mười nón trắng bay lên

Mười vạt áo bay lên

Đất

rơi về với đất

Người

rơi về xương thịt

Tần ơi!

Hà ơi!

Cúc ơi!

A trưởng Võ Thị Tần

Viết thư về cho mẹ:

“Mẹ ơi! Mẹ đừng lo

Con gái mẹ không còn bé nhỏ

đêm chúng con san đường

Có pháo sáng quân thù soi tỏ

Ngày chúng ném bom xuống sông

Cá nổi lên nhiều lắm

Bữa ăn chúng con cải thiện

Lấy sức để làm đường.

Bom đạn có thể làm rung chuyển núi rừng

Nhưng không thể bẽ gãy ý chí chúng con sắt đá

Thằng Mỹ hung hăng thật ngu mẹ ạ!”…

Và anh đang ở xa

Nhớ hôm lên đường chia tay bịn rịn

Em dấu vào ba lô người lính

Chiếc khăn thêu

Tầm ảnh

Món tóc thề.

Cau nhà mình vẫn úp bẹ vào cây

Nắng đã chín sum vầy hó hẹn

Lời dạm ngõ chính thành lời đưa tiễn

Đêm Thiên Lộc cánh đồng trăng sóng sánh

Mái tóc dài không chuốt hết lời yêu

Người con gái có dáng người tròn lẵn

Nụ cười tươi bừng sáng cả nắng chiều…

Hà ơi!

Em là người trẻ nhất

Tuổi mười bảy bẽ gãy sừng trâu

Sừng trâu cong như trăng đầu tháng

Đên đèn ông sao

Một ông sao sáng

Hai ông sáng sao

Em lò cò chân sáo

Buổi trưa rình bắt ve dấu vào túi áo

Mùa hạ thơm như chùm quả

Mùa hạ thơm như má em

Mùa hạ chín khi trời còn xanh vỏ

Bỏ ngỏ một phong thư

Bỏ ngỏ cánh chim trời…

Cô gái lọ lem dấu chân vào dép lốp

Chờ cơm thì gõ bát

Ngồi nhặt thóc giúp bà

Hạt lép thì thương

Hạt đầy thì ngắn

Đôi bím tóc

Chú chìa vôi nhóng nhánh

Chim khách ơi!

Chim khách đến chơi nhà

Trưa tu hú

Ngọt chùm vải chín

Sông bần thần ôm dạ nặng phù sa.

Tên em là sông

Em lớn lên con sông nào cũng rộng

Đời éo le bên lỡ vá bên bồi

Rút ruột Hến nuôi cuộc đời mơ mộng

Vỏ tấp vào bến bãi

Vỏ nung vôi!

Mía bãi soi đã ngọt dần lên ngọn

Cây lúa cong như chỉ đòng đòng

Lúa con gái dậy thì

Hoa sầu  đông chớm rụng

Em một mình mắc võng tập chao nôi

“ạ ru hời…”

Em ru cái ngủ

Cái ngủ ríu mắt rồi

Thương con cò lặn lội

Suốt một đời mang áo trắng ra phơi.

Trích trường ca của Nguyễn Ngọc Phú