TRANG THƠ TỰ CHỌN CỦA NHÀ THƠ NGUYỄN VIỆT CHIẾN
THƠ NGUYỄN VIỆT CHIẾN
MƯA THÁNG GIÊNG
Tháng giêng mưa ngoài phố
Mưa như là sương thôi
Những bóng cây dáng khói
Như mộng du bên trời
Tháng giêng ngày mỏng quá
Nỗi buồn nghe cũ rồi
Mà bên kia tờ lịch
Nỗi niềm mưa xót rơi
Tháng giêng mưa trên tóc
Những người đi lễ chùa
Theo giọt mưa cầu phúc
Tiếng chuông từ bi mơ
Tháng giêng mưa dưới bến
Mỏng mai cô lái đò
Mắt mưa em lúng liếng
Trói tôi bằng vu vơ
Tháng giêng mưa như cỏ
Non xanh đến tận trời
Trước vô cùng năm tháng
Thơ mình–sương khói thôi.
GA HÀNG CỎ DỌC ĐƯỜNG NAM BỘ
Thưa mẹ
ba mươi ba năm trước
tiễn con đi từ ga Hàng Cỏ
Mẹ về
nước mắt dọc đường Nam Bộ
đứt từng khúc tầu đêm
Ba mươi ba năm sau
ga không còn Hàng Cỏ
phố không còn Nam Bộ
con của mẹ
vẫn mãi mười tám tuổi
như chuyến tầu ngày ấy không về
Mẹ ở lại một mình
không phố
không ga
không tất cả
còn gì để nhớ
ga Hàng Cỏ dọc đường Nam Bộ
Thưa mẹ
hôm nay bàn chuyện thơ đi về đâu
trong con vẫn còn một chuyến tầu
ba mươi ba năm trước chưa trở về
phải chăng vì thế
những câu thơ bây giờ
vẫn phải lên đường
làm một cuộc ra đi
10-2003
PHÙ ĐIÊU CỔ
Lăng mộ các triều vua
Chìm dần vào hoang phế
Những ngọn gió hoang vu
Nghìn năm về mộng mị
Thời gian là người thợ
Đẽo mòn bao hư danh
Xin đá bia đừng kể
Trước cỏ rêu vô hình
Còn sót lại ánh lửa
Cháy trên phù điêu xưa
Dưới ngực trần vũ nữ
Phập phồng bao tàn tro
Hiền nhân và bạo chúa
Thành bụi đất cả rồi
Phù điêu nung từ đất
Chỉ tạc hình em thôi
CÁT ĐỢI
Cát chiều bay sẫm bến sông
Thương con đò ngược mùa đông chưa về
Lối mòn bạc cỏ may đê
Chiều mòn rỗng tiếng chim gì kêu đau
Sóng đêm từ bến sông nào
Theo trăng về thức dưới mầu mây xưa
Tôi hoang vu, cát hoang vu
Trăng là người khách qua đò đêm nay
Cô đơn xuống một đò đầy
Tôi chờ em phía bên này mùa đông
Cát còn bay trắng bến sông
Người còn đi trắng mùa mong ước này
Tôi cầm hạt cát trên tay
Đêm không còn ấm như ngày có em
Tôi cầm cả chính tôi lên
Câu thơ nhặt được phía miền quạnh hiu
Câu thơ như cát mỗi chiều
Đem theo chút ấm nắng nghèo vào đêm
12-1991
NGƯỜI HÁT MÙ TRÊN VÙNG ĐÁ ĐỎ
Như được chuốt ra từ lửa
Như được chắt ra từ đêm
Chạm tới tận cùng nỗi khổ
Tiếng người hát mù trong đêm
Anh hát ru những viên đá
Đêm nay nằm dưới lòng đồi
Nằm lẫn cùng với người chết
Chiều qua vừa bị đất vùi
Anh hát ru người còn sống
Coi đời như chuyến tàu đêm
Mạng sống chỉ là giẻ rác
Lắc đầy trong những toa đen
Anh hát ru cây đàn gỗ
Sáu dây mù, sáu sợi câm
Có thể anh cũng bị giết
Nếu anh giấu đá trong đàn
Anh hát ru đứa trẻ ấy
Theo cha đào đãi trên đồi
Đêm bị cơn sốt ác tính
Cướp đi cái kiếp làm người
Như được đẽo ra từ đá
Thứ đá đỏ như máu người
Như được chắt ra từ máu
Tiếng người hát mù bên tôi
(Vùng đá đỏ Quỳ Châu 1991)
PHỐ PHÁI
Heo hút mưa về xao xác đêm
Long Biên cầu cũ ngủ không đèn
Kéo sông lên đắp đôi bờ phố
Thương sóng sông còn tận Phà Đen
Phố Phái quanh co lúp xúp nhà
Đầu Ô Quan Chưởng bóng cây già
Đội sương từ thủa còn thành đất
Thăng Long ngàn tuổi vẫn bên ta
Phố Phái rêu nâu váng vất còn
Tường bong gạch rạn bóng ngày buông
Hè chiều lá phố khua từng chiếc
Mấy giấc mơ xưa chẳng chịu mòn
Phố Phái tìm gì ta mải thức
Hồn trong tranh phố chẳng nguôi yên
Long đong mong thắp trong vô tận
Những sầu đã lặng nhạc đã quên
Trên bờ phố cổ cây đàn vỡ
Em mãi hoang vu những bãi bờ
Nhạc như thi, hoạ ta trần thế
Em đoá môi sương khép cánh chờ
Mai Lâm phố cũ chiều không cũ
Ta dưới trăng về chẳng gặp trăng
May còn chút lá bàng năm cũ
Nhạc ở trên cây mới vĩnh hằng
Mùa đông chim sẻ phố bay rồi
Cây phố tần ngần phố nhớ ai?
Sương bay vào tóc sương chưa bạc
Đã trắng mây khua những dặm trời
Lá rụng mùa ơi! rụng nốt đi
Trên bàn tay vắng dấu chân khuya
Tôi nghe hơi phố không còn ấm
Mà lửa đèn đêm thức nhớ gì?
Chim sẻ mùa đông phố vắng em
Bụi mờ sương bạc gáy sách đêm
Lật từng trang nhớ không người hát
Khát khát thơ tôi cháy cháy tìm
Sớm nay ngoài phố trăm dáng áo
Trăm sắc mây về dưới tán cây
Ngỡ như chim sẻ nghìn tay áo
mơ thấy xuân về rối rít bay
Còn chờ ai nữa hỡi bờ cây
Dưới mưa nụ lá mướt xanh ngày
Bâng khuâng phố cổ thềm xuân nhắc
Một giấc đông tan dưới ánh ngày
NĂM ẤY, VỊ XUYÊN
Năm ấy dọc sông Lô
Cả một rừng gỗ Mộc Miên được hạ xuống
Xẻ làm áo quan
Sau trận đánh cuối cùng, các anh nằm lại với Hà Giang
Mưa biên thùy đưa các anh từ Vị Xuyên xuống núi
Gió biên thùy tiễn các anh vào đất
Bên kia biên giới hoa Mộc Miên nở
Còn bên này biên giới gỗ Mộc Miên xẻ làm áo quan
Sông Lô bình thản trôi qua hai miền đất như không có chuyện gì…
12-7-2016
HỌ BỊ BẮN TRÊN CAO MƯỜI NGÀN MÉT
(Tưởng niệm 3 mẹ con chị Nguyễn Ngọc Minh và 295 nạn nhân trên máy bay MH17)
Ba gương mặt, ba nụ cười thanh thản
Ba mẹ con giờ đã ở cuối trời
Họ trong sáng như bao người vô tội
Trước bọn độc tài đưa tội ác lên ngôi
Ba gương mặt, ba niềm tin đã mất
Khi lương tri tắt lặng giữa cõi người
Ba gương mặt, ba vầng trăng đã khuất
Cùng nỗi đau không thể nói thành lời
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Đây nỗi đau hai chín tám con người
Họ rơi xuống cánh đồng hoa vàng rực
Mắt nhắm nghiền, cháy bỏng mãi không nguôi
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Những người dân vô tội đến cuối đời
Không thể hiểu vì sao mình phải chết
Khi đang bay thanh thản dưới mặt trời
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Các thiên thần bé nhỏ mới rời nôi
Những phụ nữ rạng ngời trong hạnh phúc
Bên trẻ thơ trong giây phút cuối đời
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Hoa hướng dương vàng rực một góc trời
Những người chết bên hoa vàng đã ngủ
Một mặt trời đau đớn tắt trên môi
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Những búp bê, những gấu vải tươi cười
Chúng nhằm bắn vào những trang cổ tích
Bắn cháy luôn cả mơ ước con người
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Máu bật ra thấm đỏ một vùng trời
Hoàng hôn đỏ trên máu người rực đỏ
Hãy lặng yên nghe máu nói từng lời
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Kẻ vô lương bắn họ, trốn đâu rồi ?
Khi tội ác thản nhiên ngồi ăn tối
Trên cánh đồng la liệt xác người rơi
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Những đám mây nhuộm đỏ máu con người
Cứ bay mãi trong vòm trời phẫn nộ
Giữa hồn người đang sống chẳng yên nguôi
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Như hoa vàng, nắng rụng, cuối chiều rơi
Trước khi chết, hoa vẫn vươn cánh thắm
Để hồn hoa tươi lại phía mặt trời
Họ bị bắn trên cao mười ngàn mét
Miền bạch dương hoá mộ táng lưng trời
Trong mây đỏ, trong hoa vàng rực nở
Hãy lặng yên tưởng nhớ những con người…
ĐÊM LIÊU TRAI
Nửa đêm
Đọc Bồ Tùng Linh
Thấy “Liêu trai chí dị” toàn chuyện ma mị
Nghe có tiếng xoèn xoẹt như vải xé trong đêm
Không
Nghe như tiếng dao mài dưới trăng
Lúc ấy
Trăng đêm như một tấm đá mài dao
Thấp thoáng một gương mặt đẹp
Một người nữ tóc xõa
Vừa đi vừa tan chảy vào trăng.
Rồi nàng ngồi xổm trước cửa nhà ta
Cúi người xuống
Như đang mài một thứ gì đó
Lại nghe như có tiếng nước chảy
Nàng vỗ nước lên mặt tấm đá mài
Hóa ra mảnh trăng cong là một lưỡi dao
Các cụ xưa bảo: Đấy là trăng lưỡi hái
Nàng vừa mài
Vừa vén chiếc quần mỏng lên cho đỡ ướt
Lồ lộ một làn da mọng thơm như lụa bạch
Không thấy nàng cầm dao
Mà sao vẫn nghe thấy tiếng mài dao dưới trăng
Chợt có tiếng cười sằng sặc cất lên đầy nhục cảm
Sợ
Tóc râu dựng lên tua tủa như gươm giáo trên đầu
Khiếp
Chợt có tiếng kẹt cửa
Một làn mây mỏng loạt soạt lẻn vào nhà
Không thấy nàng mài dao đâu nữa
Tiếng nước chảy trong đêm không nghe thấy được nữa
Hương thơm của lụa bạch không còn thơm nữa
Tiếng dao mài dưới trăng cũng không còn mài nữa
Nhưng vẫn còn phảng phất đây đây
Hình ảnh nàng mài dao
Ngồi xổm trên chiếc giường mây
Vén chiếc quần mỏng và vén tay áo mỏng lên cao
Biến ta thành tấm đá mài
Nàng vừa mài dao vừa hát:
Lồ lộ một bầu trăng
Lồ lộ hai bầu trăng
Những thằng hay bú là thằng háu ăn…
4-12-2013
VỞ DIỄN
Tất cả sẽ qua đi
Niềm tin và chiến bại
Tất cả sẽ qua đi
Khải hoàn và sợ hãi
Sau trăm năm cát cứ
Sau trăm năm hùng cường
Những quận công, chế xứ
Cũng hết thời xưng vương
Chỉ còn lại thanh gươm
Đêm nay trên sàn diễn
Người đóng vai bạo vương
Đang hét hò khản tiếng
Nhưng chỉ sau đêm diễn
Cánh màn nhung khép rồi
Là giáo gươm, vương miện
Lại xếp vào kho thôi
Nhưng nước mắt đã rơi
Hơn một lần tôi thấy
Trên mắt người đến ngồi
Chờ xem đem diễn ấy
Và bi kịch con người
Từ vở diễn bước ra
Để đến với cuộc đời
Nơi chúng được sinh ra .
HƠI THỞ MỸ SƠN
Anh từng đặt tay mình
Lên tầng gạch cổ
Một chiều Thánh địa Mỹ Sơn
Và từ đấy
Hơi thở huyền bí
Của những ngọn tháp
Thấm vào huyết quản anh
Từng giọt
huyết trăng
Của một nền cổ văn
Không chịu khuất phục
Điệu múa ngực trần
Thắp lên ngọn lửa phồn sinh
Trên tầng gạch cổ
Hắt bóng xuống thế gian tàn rữa
Hắt bóng xuống lòng sông của những oan hồn
Hắt bóng xuống sự bất lực của những đền đài mê hoặc
Để bắt đầu một cuộc hồi sinh
Trong gạch không nung
Và trong trong nhạc không lời
3-10-2011
LỜI RU
Mẹ cất lời ru khó nhọc
Dưới luỹ tre gầy tháng năm
Sữa cạn mẹ không vắt được
Dỗ con bằng tiếng ru thầm
Dỗ con có nửa vầng trăng
Đêm nay cuối trời không ngủ
Sữa trăng chảy thấm ra ngoài
Miền đêm cỗi cằn dứt bỏ
Dỗ con có chiếc thuyền nào
Tròng trành lời ru trên sóng
Biển giờ rất hiếm ngọc trai
Biển giờ chỉ toàn sóng mặn
Dỗ con có bầy ngựa đá
Gặm mây ngoài cổng làng mình
Đã qua bao thời giặc giã
Chỉ còn ngựa đá về dinh
Dỗ con có ông phỗng đất
Cười phơi rốn quýt suốt ngày
Đứa trẻ da xanh bụng rỗng
Cởi trần mãi tới hôm nay
Mẹ cất lời ru khó nhọc
Nỗi buồn xin hoá cánh chim
Nhưng khổ đau không hót được
Lời ru nào hoá thành đêm.
VỀ KHỔ ĐAU VÀ ĐẠI BÁC
Đại bác nổ và chiến tranh ụp xuống
Những mảnh vườn hôm trước nở đầy hoa
Bên ô cửa là cánh đồng lặng ướt
Tiếng trẻ con và khói những căn nhà
Đại bác nổ và mây đen cũng nổ
Trên ngói trường tan tác gió và chim
Có người lính vừa đi qua thành phố
Thuốc trên môi và trẻ nhỏ bên mình
Đại bác nổ và tiểu liên đốn gục
Những chàng trai vui tính nhất sư đoàn
Trên môi họ nụ cười còn thoáng gặp
Cô gái nào chiều ấy đợi bên sông
Đại bác nổ cuộc chiến tranh thứ nhất
Đất chiến hào cỏ chưa kịp nhú xanh
Thì lựu đạn và lưỡi lê cường tập
Lần thứ hai cỏ lại thấm máu mình
Đại bác nổ giữa đại ngàn trận mạc
Người lính đi thăm thẳm một phương trời
Người vợ ấy đã bao năm thầm lặng
Sống vì anh nuôi đứa trẻ nên người
Đại bác nổ và pháo hoa thắng trận
Không làm cho tóc bạc những mẹ già
Xanh trở lại một thời xưa yên ấm
Tóc bạc người, Tổ quốc, đứa con xa
Họ sinh ra không phải để làm lính
Đứa con nào của mẹ cũng vậy thôi
Bởi sữa mẹ nghìn năm không giọt đắng
Và hoà bình là vú mẹ bên nôi
Sau đại bác lửa hoa cương trầm lặng
Cháy trên mồ người chiến sĩ vô danh
Rất có thể các anh là mây trắng
Nước của sông, ngọn gió sớm mai lành
Và đại bác xin cúi đầu tưởng nhớ
Những người con bất diệt đã quên mình
Vì xứ sở ngàn đời mây trắng
Vẫn ngàn đời bất diệt giữa cỏ xanh
1991
MƯA THỦY MẶC
Mưa trên sông vắng
Văng vẳng tiếng đàn cầm
Từ dưới sông vọng lên
Người con gái cầm đèn lồng đi trên sông kia
Có phải Kiều nương không?
Ta hỏi mưa, mưa cũng hỏi lại ta
Ta hỏi sông, sông cũng hỏi lại ta
Ta hỏi mình: Kiều nương - có phải nàng không?
Chiếc thuyền mưa đang phiêu bạt trong mưa
Kiều nương vừa vén mưa ngồi lên chiếc thuyền ấy
Cây đàn mưa bần bật ngón tay mưa
Điệu ru mưa trên ngực đàn phấp phỏng
Bức tranh thơ trong mưa
Nàng mới vẽ còn ướt
Mưa thủy mặc trên lụa mấy trăm năm
Những ngón tay thon dài
Những búp đàn thon dài
Những búp chân thon dài
Mưa là tiếng thở dài trên lụa
Lụa là tiếng thở dài của đêm trên sông vắng
Còn đêm là tiếng thở dài của mực nho
Mực nho, mực nho
Tiếng thở dài của nước
Không hiểu Nguyễn Du có viết truyện Kiều bằng mực nho
Mực nào chẳng là mực
Nhưng ta vẫn muốn Nguyễn Du viết truyện Kiều bằng mực ta
Có ai yêu nước mình bằng ông chủ báo Nam Phong cách đây hơn nửa thế kỷ:
“Truyện Kiều còn, tiếng ta còn; tiếng ta còn, nước ta còn”
Mưa thủy mặc và tiếng thở dài trên lụa của máu…
HỒN HỌA
(Tặng họa sĩ Thành Chương)
I
Mơ giấc mơ cổ vật
Những bình, hũ, thạp, vò
Cõi ngàn năm vẫn thức
Dưới mái nhà hư vô
Trong âm u huyền diệu
Mùa cổ kính thiêng liêng
Ta lắng nghe bản ngã
Tụng hồi kinh ưu phiền
Một tuổi thơ trong vắt
Dắt gọi chúng ta về
Trốn tìm trong rơm rạ
Tuổi mục đồng si mê
Cầm cọ bạn dắt đi
Đàn trâu trên vải vẽ
Mắt trâu buồn như thể
Nhớ thương đồng quê xưa
Những đứa trẻ dầm mưa
Đến giờ chưa hết lạnh
Trong bức vẽ của anh
Một mai rồi mưa tạnh
II
Một mai ai biết gốm sành
Hóa thân làm tượng, đất thành chúng ta
Tượng như người thật ngỡ là
Người như tượng thật chẳng xa cách gì
Miền vô thường cõi vô vi
Lặng yên tượng kể ta nghe chuyện đời
Đến cổ thụ cũng rong chơi
Nữa là chó đá nằm nơi góc làng
Rằm trăng mơn mởn em sang
Trách cọng rơm vàng làm áo em đau
Áo em đêm ấy có nhàu
Anh lấy một màu anh vẽ đền cho
Màu Kinh Bắc
Sắc Đông Hồ
Mùa đang quan họ mắt thờ thẫn mưa
NHỮNG NGÔI CHÙA TRONG ĐÊM
1
Mẹ đang cầu nguyện
mỏi mòn chuỗi hạt tháng năm
bóng mẹ in trên vách thời gian
như pho tượng tạc bằng nước mắt
Mẹ bảo: nước mắt ban ngày chảy xuôi đánh thức những ngôi đền
còn ban đêm nước mắt chảy ngược vào trong
thấm đến một miền đức tin cứu rỗi
bởi thế
trên gương mặt thời gian
trên gương mặt người đời
nước mắt không bao giờ ngừng chảy
rồi mẹ bảo: có ngôi đền chỉ làm bằng nước mắt
rồi mẹ bảo: có ngôi đền chỉ xây bằng đức tin
rồi mẹ bảo: có ngôi đền làm bằng lời cầu nguyện
rồi mẹ bảo: chiều xuống rồi về nhà đi con
2
Mẹ ơi !
đám mây lành kia là con trai của mẹ
dẫu ánh ngày đã tắt
mẹ vẫn nhận ra con dưới mái nhà này
mẹ vẫn nhận ra con
mùi mồ hôi bé bỏng quen thuộc
khi con chạy về từ một tuổi thơ xanh xao, còm cõi vì chiến tranh
cho đến ngày đám mây lành kia
dừng lại
trước một ngôi chùa
3
Một ngôi chùa
lặng lẽ nở trong đêm
như một đoá sương trong vắt
khi những bông sen
như búp tay nhân từ của Đức Phật
đang lẳng lặng vén bóng đêm u ám
trên gương mặt nhẫn nhục của con người
trong một tiếng chuông sâu
4
Suốt đêm gió lạnh về
những pho tượng trầm ngâm trên bệ đá
các ông có thể bị cảm lạnh
vì dưới mái đêm này
chỉ còn duy nhất một ngọn nến mong manh
các ông suy ngẫm gì khiến bóng đêm mất ngủ
các ông dằn vặt gì làm bóng đêm đăm chiêu
suốt đêm gió lạnh về
nến đã tắt và các ông vẫn nín lặng như thế
suốt đêm gió lạnh về
nến đã tắt và các ông vẫn trầm ngâm như thế
ngước nhìn thế gian
5
Ở nơi cao sang nhất
hay ở nơi thấp hèn nhất
người luôn ở bên ta
người luôn nhìn ta với ánh mắt bao dung nhẫn nại
để hướng thiện và nâng đỡ ta lên
và có nhiều khi người chẳng nói gì cả
người chỉ lặng lẽ thấm vào ta:
như hư vô thấm vào hư vô
như vật chất thấm vào vật chất
như hơi thở thấm vào hơi thở
như phù sa thấm vào phù sa
như niềm tin thấm vào niềm tin
6
Miệt mài và bền bỉ
trong đêm
tiếng mõ tụng
con đường thiền bền bỉ
mỗi bước chân là một tiếng mõ
ngân lên thăm thẳm dưới sao trời
ngân lên
tiếng đất thở phập phồng trong tượng đất
ta không phải là hoàng hôn nơi bùn lầy
ta là phù sa của hy vọng
ngân lên
tiếng gỗ thở trầm tư trong tượng gỗ
ta là ngọn gió diệp lục của đại ngàn
ta không phải rêu tối dưới thung sâu
miệt mài và bền bỉ
tiếng mõ trong đêm
không tự nhận mình là đại ngàn
không tự ví mình là hy vọng
chỉ ngân lên
thăm thẳm dưới sao trời
7
Tiếng hát đều đều và chậm rãi của người
như nước chảy trong đá
như trăng soi trong đá
như máu thức trong đá
Tiếng hát mệt mỏi và tha thiết của người
đưa bàn tay lại gần một bàn tay
đưa ánh mắt lại gần một ánh mắt
đưa con người lại gần một con người
Và chúng ta cất bước trên đường thẳm
trong tiếng hát đều đều và chậm rãi
trong tiếng hát thiết tha và mệt mỏi
hướng đến những ngôi chùa trong đêm
nơi máu thức trong đá
nơi trăng soi trong đá
nơi nước chảy trong đá
8
Mẹ ngồi, hai vạt áo nâu
Hương ba nén thắp, khói cầu nguyện bay
Ngoài khuya tiếng vạc khô gầy
Sao dăm mảnh vỡ, gió day dứt lùa
Nghe như vọng tự ngàn xưa
Trong sương khói tiếng mõ chùa đêm đêm
Những ai trở lại thiên nhiên
Lánh đời về dưới cửa Thiền những ai
Đức tin ở một ngày mai
Những tượng đất hát, những đền đài thiêng
Đạp qua khổ nhục oán hèn
đạp qua dục vọng, cháy lên Niết Bàn
Đêm nay, ba nén hương tàn
Nước trong một chén, kinh ngàn lời ru
Mẹ tôi vạt áo nâu xưa
Tay thành kính chắp, khói mờ dương gian
2008
GẶP NGUYỄN DU TRÊN SÔNG ĐÊM
Đêm ấy mưa thật to. Bốn bề tối đen. Vạn vật thiếp đi trong giấc ngủ sợ hãi. Tôi như bị cách biệt hẳn với thế giới bên ngoài. Tôi như bị chìm rất sâu trong một đêm mưa lớn. Không cha mẹ. Không vợ con. Không bạn bè. Bốn bề gió mưa tăm tối. Bốn bề thăm thẳm cô đơn. Ngoài trời. Họ nhà sấm một mình gieo rắc tai hoạ. Sét gầm gào, xé toạc cả một vùng đêm bằng những ngọn roi điện khét lẹt, nhức nhối. Thị giác tôi, thính giác tôi, thân thể tôi, tâm thức tôi, ký ức tôi… bị bỏng rát, nát tươm. Bởi những tia chớp quất xuống liên hồi như muốn dày xéo. Như muốn hành hạ.
Không thể gì cản nổi cơn thịnh nộ cuồng điên của gió mưa trong đêm ấy. Gió như muốn bứt trụi những mái nhà yên lành bằng bàn tay đen tối của mình. Có cảm tưởng, chỉ những gì thấp bé hơn ngọn cỏ, chỉ những gì xác xơ nén chịu mới được tồn tại một cách phù du, vật vờ trong kiếp sống ấy. Mưa đêm xối xả đập xuống mặt sông. Một con sông lớn đang dâng lên trước mặt tôi. Dâng lên mãi. Nuớc lạnh. Mưa cũng thật lạnh. Chỉ còn lại trái tim trong ngực tôi thoi thóp ấm và phù sa. Phù sa như máu của một miền châu thổ trong tôi bị dẫm đạp, bị hành xác.
Rồi mưa cũng ngớt dần. Rồi trăng lên trên sông vắng. Và trên bãi cát đêm chảy dài như một mộng mị. Một ám ảnh dưới trăng. Tôi mơ thấy mình bất ngờ được gặp cụ Nguyễn Du đi câu trên sông đêm. Hoá ra cụ ra sông câu từ lúc trời còn mưa to lắm. Nón áo đến giờ còn lướt thướt uớt ròng. Trên tay cụ là một chiếc cần trúc. Và cụ mang theo một bầu rượu, giắt ở thắt lưng. Đầu đội nón lá, chân đi đất, cụ Nguyễn câu gì trong đêm mưa ấy. Chỉ có giời mới biết. Và chỉ có thi ca được biết mà thôi.
Được gặp một thiên tài viết mấy ngàn câu lục bát khiến quỷ thần cũng phải rung động, tôi bàng hoàng hỏi thăm cụ: “Thưa đại thi hào, trong đêm mưa lớn thế này, người ra sông đêm câu gì vậy? Cháu nghĩ đêm nay hình như cụ không phải ra sông câu cá chơi, có phải vậy không, thưa cụ?”. Nghe tôi hỏi, cụ Nguyễn Du đăm chiêu nhìn tôi chốc lát, như muốn phán truyền điều gì đó. Rồi cụ tươi tỉnh chỉ dòng sông trước mặt và nói: “Anh bạn thơ trẻ, anh nghĩ cũng gần đúng đấy. Trong đêm mưa lớn thế này, ta ra sông không phải để câu cá chơi đâu. Dòng sông lớn đang cuồn cuộn chảy trước mặt chúng ta kia đâu phải là dòng sông bình thường. Đó là dòng sông văn đấy. Nó đang thức dậy khát khao sau nhiều đêm thiếp ngủ trong lãng quên, anh bạn trẻ ạ ! Và đêm nay, ta ra câu chữ trên dòng sông văn ấy. Ta nói điều này cho anh biết. Chỉ có trong những đêm mưa lớn của đời người như anh đang từng phải trải qua, người thơ mới có thể ra sông văn câu được những bài thơ, tứ thơ, những câu chuyện văn chương hay nhất trong cuộc đời cầm bút của mình, nghe chưa…”
Nói xong, cụ Nguyễn Du lấy bầu rượu tưới xuống dòng sông văn trước mặt, rồi vừa đi, vừa ngâm nga mấy đoạn Kiều. Bóng cụ khuất dần sau mưa đêm. Cũng trong đêm mưa ấy, khi trăng đã lên và mưa đã ngớt. Tôi còn nghe thấy trên sông văng vẳng tiếng hát của một người con gái trẻ ở làng bên ra sông giặt lụa. Tiếng hát trong văn vắt như một dải lụa mềm dưới trăng. Tôi choàng tỉnh dậy, sau giấc mơ kỳ lạ ấy và thức suốt một đêm mưa lớn để làm bài thơ Gặp Nguyễn Du trên sông đêm dưới đây. Mong ghi chép lại cuộc gặp gỡ thú vị, may mắn vừa diễn ra, để ghi nhớ những lời dạy bảo ân tình của cụ Nguyễn Du:
Đêm mưa. Gặp Nguyễn trên sông
Đầu đội nón lá. Chân không mang giày
Ông ra câu cá sông này
Một chiếc cần trúc. Phất đầy mưa đêm
Ông dốc bầu rượu. Tưới lên
Dòng sông mặt sách còn thiêm thiếp nằm
Các người ngủ suốt trăm năm
Nguồn thơ đã cạn. Nguồn văn đã mòn
Dậy đi thôi. Nước vẫn còn
Sông vẫn đang chảy. Từ nguồn cội xa
Sông là bạn học của ta
Ta học sông cách phù sa đắp bồi
Sông văn chảy. Dọc cuộc đời
Nguyễn ngồi câu chữ. Dưới trời mưa đêm
Có cô gái trẻ làng bên
Ra sông giặt lụa. Vào đêm Nguyễn về
Thế rồi. Đêm ấy. Bờ đê
Mưa thì đã tạnh. Trăng thề đã rơi
Hình như họ. Đã thành đôi
Sông thơ chảy suốt một trời Nguyễn Du
Truyện Kiều ông viết trong mơ
Ngoài sông. Tiếng đập lụa như vẫn còn
Lụa như trăng. Giặt chẳng mòn
Nàng Kiều đêm ấy. Vẫn còn trên sông
Người lụa đã nhận ra ông
Đầu đội nón rách. Chân không mang giày
Ông ra câu chữ sông này
Một chiếc cần. Bút phất đầy trăng đêm
6-2008
TỔ QUỐC NHÌN TỪ BIỂN
Nếu Tổ quốc đang bão giông từ biển
Có một phần máu thịt ở Hoàng Sa
Ngàn năm trước con theo cha xuống biển
Mẹ lên rừng thương nhớ mãi Trường Sa
Đất Tổ quốc khi chập chờn bóng giặc
Các con nằm thao thức phía Trường Sơn
Biển Tổ quốc chưa một ngày yên ả
Biển cần lao như áo mẹ bạc sờn
Nếu Tổ quốc hôm nay nhìn từ biển
Mẹ Âu Cơ hẳn không thể yên lòng
Sóng lớp lớp đè lên thềm lục địa
Trong hồn người có ngọn sóng nào không
Nếu Tổ quốc nhìn từ bao quần đảo
Lạc Long cha nay chưa thấy trở về
Lời cha dặn phải giữ từng thước đất
Máu xương này con cháu vẫn nhớ ghi
Đêm trằn trọc nỗi mưa nguồn chớp bể
Thương Lý Sơn đảo khuất giữa mây mù
Thương Cồn Cỏ gối đầu lên sóng dữ
Thương Hòn Mê bão tố phía âm u
Nếu Tổ quốc nhìn từ bao thương tích
Những đau thương trận mạc đã qua rồi
Bao dáng núi còn mang hình goá phụ
Vọng phu buồn vẫn dỗ trẻ, ru nôi
Nếu Tổ quốc nhìn từ bao hiểm hoạ
Đã mười lần giặc đến tự biển Đông
Những ngọn sóng hoá Bạch Đằng cảm tử
Lũ Thoát Hoan bạc tóc khiếp trống đồng
Thương đất nước trên ba ngàn hòn đảo
Suốt ngàn năm bóng giặc vẫn chập chờn
Máu đã đổ ở Trường Sa ngày ấy
Bạn tôi nằm dưới sóng mặn vùi thân
Nếu Tổ quốc neo mình đầu sóng cả
Những chàng trai ra đảo đã quên mình
Một sắc chỉ về Hoàng Sa thuở trước *
Còn truyền đời con cháu mãi đinh ninh
Nếu Tổ quốc nhìn từ bao mất mát
Máu xương kia dằng dặc suốt ngàn đời
Hồn dân tộc ngàn năm không chịu khuất
Dáng con tàu vẫn hướng mãi ra khơi
(Trại viết Văn nghệ Quân đội Hạ Long 4-2009)
NHẬT KÝ MỘT NHÀ BÁO
Anh dành cho mình vài phút xa xỉ
Sau một ngày làm việc
Được ngồi một mình với cốc bia
Giữa những người xa lạ
Thành phố đang mưa
Đám mây trong đầu anh
Và ngọn lửa nghi ngại
Chiếc bàn uống nơi anh ngồi
Ướt và bẩn
Vài phút xa xỉ anh dành cho mình
Sau cơn giông
Anh không biết gì về những người xung quanh
Họ đang uống cũng như anh ngẫm ngợi
Trời mỗi ngày một tối
Và mưa mau hơn
Những đứa trẻ bán báo rong trong thành phố này
Cũng giống những đứa trẻ lang thang phía bên kia lục địa
Và, anh - người làm báo
Viết gì về trẻ thơ
Chiến tranh và cái đói
Tuổi thơ rét mướt
Anh đã từng đi qua
Giờ này
Bên cạnh chiếc máy chữ của anh
Đất đai đang cày xới
Những hạt giống được ngâm ủ trong bùn
Để sinh ra thứ ánh sáng tốt tươi
Và anh
Kẻ nông phu cần mẫn
Thức dậy mỗi sớm mai trên cánh đồng ngôn ngữ
Bởi niềm tin lành lặn
Ở con người
21.6.1996
THỜI ĐẤT NƯỚC GIAN LAO
1
Chúng đã ngủ cả rồi
những con hươu bị bóng đêm săn đuổi
chúng đang gác cặp sừng lên vầng trăng cuối tháng
rồi nằm mơ về một cánh rừng
không có thuốc đạn và súng săn
Họ đã ngủ cả rồi
những người lính bị chiến tranh săn đuổi
họ nằm mơ gặp lại bầy hươu
gác sừng lên người bạn vô danh
trên cánh rừng đã chết
Chỉ còn lại vầng trăng và giấc ngủ
chỉ còn lại dấu vết cuối cùng của bầy hươu bị săn đuổi
chỉ còn lại câu thơ thầm lặng
về những người đã ra đi
Chỉ còn lại những gì không còn lại
bởi người đau đớn nhất sau chiến tranh
không ai khác ngoài mẹ của chúng ta
những đứa con không trở về
hoà bình dưới mưa phùn
được đắp bằng cỏ non và nước mắt
2
Đêm đêm
những người con ngỡ đã đi thật xa
đang lặng lẽ trở về
họ lẫn vào gió vào sương đêm
không cần an ủi
họ chẳng ồn ào như lời ca sôi sục ngày ra đi
Họ còn nguyên tuổi trẻ
những người lính chưa tiêu phí một xu mơ ước
chưa tiêu hoài một đồng thanh xuân
Họ trở về tìm lại
trang sách học trò đêm đêm còn thao thức
trên cánh đồng tiếng Việt ngàn năm
Mẹ lại thấy chúng con về
như cánh cò tuổi thơ lưu lạc
đã bao ngày phải xa rời thôn ổ yêu thương
chúng con trở về tìm lại
giọt nước mắt xót xa và đắng cay của mẹ
Một bên là núi sông ngăn cách
còn bên kia là bóng đêm chiến tranh
vẫn biết đạn bom không có mắt
vẫn biết hận thù không thể phân biệt nổi
đâu là hoa sen và đâu là bùn tối
nhưng các anh vẫn phải ra đi
Các anh phải ra đi
lời ru chùa Tây Phương
những La Hán mặt buồn
người thợ mộc xứ Đoài
lấy thân xác hom hem của mình làm mẫu vẽ
ba mươi sáu dẻo xường sườn
réo rắt tấu lên bản đàn tam thập lục
người gẩy đàn thì đau đớn
mà bản nhạc viết cho đàn lại reo vui
3
Mẹ đã sống dưới mưa phùn ảm đạm
những ngày dài nghèo đói quắt quay
Mẹ thiếu sữa sinh đứa con thiếu tháng
Tổ quốc xanh xaoTổ quốc hao gầy
Mẹ có mặt trong dòng người nhẫn nại
lặng lẽ xếp hàng từ mờ sớm tới đêm hôm
Mẹ lần hồi thời cơm tem gạo phiếu
nuôi lớn những người con
rồi gửi tới chiến trường
Mẹ đã khóc lúc rời ga Hàng Cỏ
những đoàn tầu hun hút tuổi hai mươi
một thế hệ hồn nhiên không biết chết
chưa từng yêu khi gục ngã cuối trời
Mẹ ở lại với sông Hồng tần tảo
áo phù sa lam lũ tháng ngày
câu quan họ cất trong bồ thóc cũ
sông Cầu trôi như một tiếng thở dài...
4
Tàu xuyên đêm
tiếng gió xé bánh xe lăn quần quật
đêm nay họ trở lại một thời gian lao
đường vào Nam hun hút những chuyến tầu
máu rất đỏ tuổi hai mươi nằm lại
Câu hát bảo:
tuổi hai mươi những người đi trẻ mãi
câu thơ bảo:
đất nước hình cánh võng mẹ ru ta
và ở hai đầu đêm võng mắc dọc rừng già
trăng cũng sốt rét rừng như ta sốt
trăng mất máu như bạn ta thủa trước
dọc cánh rừng na-pan
Sông Thạch Hãn
nước mùa này còn ấm
và các anh trong suốt
những người hy sinh thời gian lao
Mây Quảng Trị
mùa này vẫn một mầu huệ trắng
trên Cổ Thành
như ngày các anh ngã xuống
những người hy sinh thời gian lao
Và mưa gió Trường Sơn
mùa này vẫn tắm gội
những người con nằm lại
thời đất nước gian lao
Những cánh rừng cuối thu ngủ dưới mưa phùn
đất nước tôi những người nằm trong đất
chất phác như bùn hồn nhiên như cỏ
buồn đau không còn thở than
Những ngọn sóng đất đai lưu giữ mọi thăng trầm
người chép sử ngàn năm là bùn đất
kiên trì và nhẫn nại
máu của người là mực viết thời gian.
