Sự việc nhà thơ Xuân Quỳnh trượt Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật (VHNT) đợt năm 2016 (mặc dù trước đó tại Hội đồng cấp Nhà nước, nhà thơ đã đủ điều kiện về tỷ lệ phiếu bầu đồng ý từ 90% trở lên của tổng số thành viên Hội đồng) đang nhận được sự quan tâm của dư luận. Nhiều người cho rằng nhà thơ Xuân Quỳnh hoàn toàn xứng đáng nhận được Giải thưởng Hồ Chí Minh.

Cố nhà thơ Xuân Quỳnh

Mới đây, gia đình nhà thơ Xuân Quỳnh cũng đã gửi thư ngỏ đến một số cơ quan báo chí với mong muốn có được câu trả lời rõ ràng từ phía các cơ quan chức năng về kết quả trên đây. Đại diện gia đình gồm PGS, TS Lưu Khánh Thơ (em chồng nhà thơ) cùng 2 con của nhà thơ là Lưu Tuấn Anh và Lưu Minh Vũ cho biết: Về phía gia đình rất bất ngờ vì quá trình xét Giải thưởng trong gần một năm qua, ở mỗi vòng xét chọn, bỏ phiếu, gia đình được biết nhà thơ Xuân Quỳnh đều đạt số phiếu quy định là trên 90%.

Tháng 4-2016, hồ sơ của nhà thơ Xuân Quỳnh đã vượt qua ba vòng xét duyệt và có tên trong danh sách các hồ sơ đủ điều kiện mà Bộ VH-TT&DL trình Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng nhà nước về VHNT năm 2016. Danh sách này cũng được đăng tải công khai trên cổng thông tin điện tử Bộ VH-TT&DL để lấy ý kiến rộng rãi nhân dân trước khi trình Hội đồng cấp nhà nước. Theo đó, nhà thơ Xuân Quỳnh được Bộ VH-TT&DL đề nghị xét tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT với hai tập thơ là “Lời ru trên mặt đất” và “Bầu trời trong quả trứng” (Giải thưởng chính thức về Văn học thiếu nhi của Hội nhà văn Việt Nam năm 1982 - 1983).

Thư của gia đình nhà thơ Xuân Quỳnh khẳng định: “Người thân của chúng tôi mất đã gần 30 năm, gia đình không tìm được Giấy chứng nhận Giải thưởng, nhưng Hội nhà văn Việt Nam đã có công văn xác nhận Giải thưởng và trong tập Kỷ yếu Nhà văn Việt Nam hiện đại, phần về nhà thơ Xuân Quỳnh (trang 1240) cũng hiển thị điều này. Nhà thơ Xuân Quỳnh cũng như những người sáng tạo khác, không kì vọng viết ra để đạt giải này hay giải kia. Bằng tâm huyết và tài năng của mình, họ lặng lẽ góp phần vào thành tựu chung của nền văn học nước nhà.

Tác phẩm của nhà thơ Xuân Quỳnh đã được người đọc nhiều thế hệ và đồng nghiệp ghi nhận, đánh giá cao.

Vì tất cả những điều trên, chúng tôi mong muốn nhận được sự trả lời chính thức từ các cơ quan có thẩm quyền về lý do nhà thơ Xuân Quỳnh không có tên trong danh sách được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt năm 2016”.

Để tìm hiểu về vấn đề này, phóng viên báo điện tử Đài tiếng nói Việt Nam (VOV.vn) đã gửi câu hỏi đến đại diện Bộ VHTT&DL. Trong công văn trả lời, ông Nguyễn Thái Bình, người phát ngôn chính thức của Bộ VHTT&DL khẳng định: Tại Tờ trình số 168/TTr-HĐGT ngày 31/8/2016 của Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh”, “Giải thưởng Nhà nước” nhà thơ Nguyễn Thị Xuân Quỳnh có trong danh sách đề nghị.

Tuy nhiên, đại diện Bộ VHTT&DL cho biết thêm: Hiện nay dư luận đang có sự nhầm lẫn giữa hai khái niệm: Hội đồng cấp Nhà nước và cơ quan nhà nước. Hội đồng cấp Nhà nước được thành lập căn cứ vào Điều 17, Chương III, Nghị định số 90/2014/NĐ-CP ngày 29/9/2014 của Chính phủ. Nghị định về “Giải thưởng Hồ Chí Minh”, “Giải thưởng Nhà nước” về VHNT. Còn cơ quan Nhà nước được thành lập theo Luật Tổ chức Chính phủ.

Sự việc nhà thơ Xuân Quỳnh và một số tác giả văn học bị trượt giải thưởng Hồ Chí Minh một cách đáng tiếc, có ý kiến cho rằng, nguyên nhân xuất phát từ quy chế chấm giải đang có nhiều bất cập. Theo đó, Giải thưởng Hồ Chí Minh nên là giải thưởng dành cho toàn bộ sự nghiệp tác giả chứ không phải chỉ dành riêng cho từng tác phẩm hay cụm tác phẩm trong khoảng thời gian nhất định. Về vấn đề này, ông Nguyễn Thái Bình cho rằng, “Giải thưởng Hồ Chí Minh”, “Giải thưởng Nhà nước” về VHNT dành để xét tặng cho các tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình, cụm công trình xuất sắc của tác giả chứ không phải giải thưởng của toàn bộ sự nghiệp tác giả.

Đại diện Bộ VHTT&DL cũng khẳng định, các thành viên trong Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh”, “Giải thưởng Nhà nước” về VHNT đều là các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực VHNT.

Về số phiếu bình chọn của Hội đồng xét duyệt cấp Nhà nước giải thưởng Hồ Chí Minh dành cho tác giả Xuân Quỳnh, ông Nguyễn Thái Bình cho biết: “Tại Hội đồng cấp Nhà nước, nhà thơ Nguyễn Thị Xuân Quỳnh đủ điều kiện về tỷ lệ phiếu bầu đồng ý từ 90% trở lên của tổng số thành viên Hội đồng”. Theo ông Nguyễn Thái Bình, công văn trả lời hoàn toàn là nội dung do ông Phùng Huy Cẩn, Vụ trưởng Vụ thi đua Khen thưởng, Bộ VHTT&DL cung cấp. Tuy nhiên, chiếu theo các câu hỏi mà phóng viên VOV.vn nêu ra, nội dung trả lời của công văn không đáp ứng hết. Bởi vậy, cho đến nay, câu hỏi về việc vì sao nhà thơ Xuân Quỳnh trượt giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT, vẫn chưa thực sự được giải đáp một cách rõ ràng.

TUYÊN HÓA tổng hợp

(Theo VOV và TTO)