PGS, TS Vũ Nho 

Nhà thông thái tí hon là cuốn sách tập hợp 82 truyện cực ngắn của nhà văn Hoàng Kim Bảo, do NXB Hội Nhà Văn ấn hành cuối tháng 5-2016. Trước hết cần phải khẳng định rằng, cuốn sách được viết bởi một người vô cùng yêu trẻ, gần gũi thân thiện với trẻ, biết cách lắng nghe, chuyện trò, thân mật với những đứa trẻ. Những nhận xét, quan sát của tác giả về  những em bé vừa tinh tế, chính xác; vừa được diễn tả bằng một ngôn ngữ rất thơ, rất trong sáng. Một điều quan trọng nữa là những câu chuyện này “cực ngắn”, rất phù hợp với tâm lý bạn đọc nhỏ tuổi.

Tất cả các nhân vật tí hon trong sách đều rất đẹp, rất đáng yêu. Bởi vì các em được miêu tả bằng một trái tim yêu trẻ, nhân hậu, mộng  mơ và lãng mạn. Ví như cu Hùng sáu  tháng tuổi: Ngồi rất đẹp, lưng thẳng, hai tay đang vẫy, cao ngang tầm một Búp bê tóc tết đuôi sam. Trông Hùng giống hệt một Búp bê nam... Hoặc như Tú tí chẳng hạn: Tú bé lắm, giống một con búp bê miệng nhỏ xíu như bông hoa và mắt sáng như sao... Còn đây là chân dung Hoàng Anh Minh: Đặc biệt, ảnh Hoàng Anh Minh đứng trong xe ba bánh màu đỏ, cổ chân và cánh tay đeo vòng vàng, trông oai như Na Tra thái tử. Đáng yêu nhất là ảnh chụp Minh lúc một tuổi, mặc áo gile trắng, tay vươn ra như Chúa hài đồng… Còn đây là chân dung của hai bé gái: Cháu có biết Trà My là tên một loài hoa không? Cháu có nụ cười tươi như bông hoa đó. Phụng nói với cô gái nhỏ…

Không chỉ miêu tả và kể chuyện về nhân vật, người đọc còn được nhìn thấy ảnh chân dung của  nhiều nhân vật, tuy là ảnh đen trắng nhưng khá đẹp. Cũng không phải ngẫu nhiên mà tác giả lại gọi các nhân vật của mình là “Nhà thông thái tí hon”. Tiêu chuẩn thông thái là gì? Có thể đo đếm như người ta đo chỉ số IQ hay không?  Chúng tôi  cho rằng đây là những câu chuyện được kể bằng tấm lòng yêu thương, trân trọng các em bé, cho nên “thông thái” chủ yếu được miêu tả là sự nhanh nhạy, ngộ nghĩnh, so với cái tuổi còn rất “non” của các em. Ví như bé Tố giặt áo, bị bà Phụng trêu là giặt không sạch, bé đã trả lời bằng một câu xanh rờn: Không phải bùn đâu. Nhựa chuối đấy! Hay chuyện “thiên tài” của Dũng. Thiên tài ấy toàn là những tài vặt như đánh quay, đánh đáo, chơi búng, chọi cá… Lại có cả một “tài năng” phi thường: bỏ vô miệng một vốc nhãn, nháy mắt đã  nhằn ra một lúc cả vỏ lẫn hạt... Thông thái có khi chỉ là biết đặt ra một câu hỏi có tính logic. Ví như “bà ngoại” được gọi là “bà cái” (chữ “cái” này trong tiếng Việt cổ của ta, có nghĩa là mẹ - nhưng nhân vật chưa biết, vậy thì “bà nội” sao không gọi là “bà đực”? Hoặc đơn giản chỉ là một câu hỏi để khẳng định có tính cảm thán: Sao mà sữa ngon thế nhỉ? Hay là: Chị Trà My ơi! Sao “ Nàng tiên cá” và “80 ngày vòng quanh thế giới lại hay thế nhỉ?

Luôn luôn bắt gặp những tình huống mà nhân vật “thông thái” làm cho chúng ta mỉm cười. Có em thì thấy cái bàn gãy chân, như một người bạn cần an ủi, hỏi thăm: Bàn ơi! Bàn gãy chân có đau không? Em khác thì đưa ra cách “phạt em bé” bằng cách đề nghị: Mẹ lại cho em bé vào bụng! Em khác nữa thì thích Chủ nhật đến nỗi ao ước: Sao người ta không nghĩ ra một trăm ngày chủ nhật? Còn anh bạn Tý không hiểu “tự lo” là thế nào nên áy náy lắm. Cho đến khi mẹ bưng cho tô bún:

Tý vội vàng đỡ lấy: - Cho con cái thìa nữa mẹ! Rồi như sực nhớ ra, Tý gật đầu sốt sắng:- Thôi để con tự lo. Con tự lo được, mẹ ạ! Mẹ hỏi:- Tự lo cái gì? Tý dõng dạc đầy tự tin:- Tự lo cái thìa, mẹ ạ!

Những truyện tuy rất ngắn, nhưng người kể luôn chú ý tới không gian hoạt động của các nhà thông thái tí hon. Bởi vậy, bạn đọc sẽ được thấy những cảnh vật được miêu tả đôi nét nhưng sống động và rất ấn tượng. Chẳng hạn: Một buổi sáng, vỏ hạt dẻ trôi đến một vùng hồ đầy hoa súng. Nơi đó có những con ếch xanh và đàn cá con màu lam bé tí xíu bơi cực nhanh, nhanh đến nỗi chúng chỉ khẽ uốn mình, không một tiếng động , là đã mất tăm mất tích…. Hoặc: Hè này, Vũ được bố mẹ cho về sống trong trang viên vài trăm mét vuông của nhà ông nội. Đấy là cả thế giới thần tiên đối với em, tranh truyện cũng không bằng, ti vi cũng không bằng… Cây cối rợp bóng và hoa lá trông như một vườn cổ tích, nhà ở thênh thang như một lâu đài, còn phòng ngủ với nhà xếp hình và đủ thứ đồ chơi, kể cả đĩa bay và tàu tốc hành, thì lộng lẫy như một cung điện…

Tác giả cho rằng: “Phẩm chất thông thái mà tác giả tập truyện thể hiện, trước hết là sự thông thái của những trí tuệ ngây thơ, những tâm hồn non nớt đang còn sống trong khoảng nối kì diệu giữa thế giới thực tại với những huyền thoại, giữa thực tại với những hồi ức, hoặc của riêng thực tại với bao nhiêu mơ mộng…”.

Ngoài sự thông thái, tập truyện còn biểu hiện những phẩm cách khác của trẻ em Việt Nam, như là tình yêu thương, tài năng, tính cách, sự vị tha, sự hài hước, sự  thụ cảm  sâu sắc trước những tâm hồn và trí tuệ thông thái của nhân loại. Bạn đọc sẽ được chứng nghiệm những điều trên qua 82 truyện cực ngắn. Điều quan trọng nữa là qua các truyện đó, người lớn cũng suy ngẫm và học được bao nhiêu điều về cư xử với trẻ nhỏ. Bởi vậy, Nhà thông thái tí hon là cuốn sách viết cho trẻ nhỏ, nhưng người lớn đọc cũng rất thú vị.