Nhà thơ Lưu Quang Vũ

ÁO CŨ

 

Áo cũ rồi, mỗi ngày thêm ngắn
Chỉ đứt sờn màu bạc hai vai
Thương áo cũ như là thương ký ức
Đựng trong hồn cho mắt phải cay cay.

Mẹ vá áo mới biết con chóng lớn
Mẹ không còn nhìn rõ chỉ để xâu kim
Áo con có đường khâu tay mẹ vá
Thương mẹ nhiều con càng yêu áo thêm.

Áo đã ở với con qua mùa qua tháng
Cũ rồi con vẫn quý vẫn thương
Con chẳng nỡ mỗi lần thay áo mới
Áo dài hơn thấy mẹ cũng già hơn.

Hãy biết thương lấy những manh áo cũ
Để càng thương lấy mẹ của ta
Hãy biết thương những gì đã cùng ta sống
Những gì trong năm tháng trôi qua...

(1963, lớp 9H)

 

 

ĐÊM ĐÔNG CHÍ UỐNG RƯỢU VỚI BÁC LÂM, BÁC KHÁNH NÓI VỀ NHỮNG CUỘC CHIA TAY THỜI LOẠN

Nhang tàn lả tả rơi lưng cốc
Nhà lạnh trần cao ngọn nến gầy
Chăn rách chiếu manh quần áo lạ
Chuyện dài đêm vắng rượu buồn say

Gió hú ầm ào qua gạch vỡ
Người chết vùi thân dưới hố bom
Kẻ sống vật vờ không chốn ở
Lang thang trẻ ốm ngủ bên đường

Cơ sự làm sao đến nỗi này
Mông lung không đoán được ngày mai
Máu chảy thành sông thây chất núi
Bè bạn tan hoang mình rã rời

Thơ Khánh buồn như lòng đất nước
Thơ hay đời loạn chẳng đâu dùng
Vườn cũ cây tàn chim chết cả
Người chơi đàn nguyệt có còn không

Mọi chuyện thiêng liêng thành nhảm nhí
Khắp nơi trí trá lọc lừa nhau
Nước Pháp khôn ngoan nước Nhật giàu
Nước Mỹ lắm bom mà cực ác
Nước Nga hiềm khích với nước Tàu
Nước Việt đói nghèo thân cơ cực
Đất hẹp trụi trần vạn khổ đau

Tối đen thành phố đêm lưu lạc
Máy bay giặc rít ở trên đầu
Ba thằng da vàng ngồi uống rượu
Mặt buồn như sỏi dưới hang sâu

Chúng mình không có bom nguyên tử
Chỉ có thuốc lào hút với nhau
Thương nhà thương nước thương cho bạn
Không khóc mà sao cổ nghẹn ngào

Thôi nhé mai này tiễn Khánh đi
Đường xa bom phá tàu không về
Lênh đênh ai hát ngoài song cửa
Bài ca thanh bình đêm cũ
“Hoa lá quên giờ tàn
Mây trắng bay tìm đàn”
Ngày xưa yên ấm quá
Trẻ hát đồng dao trên phố
Con trai xách điếu đi cày
Con gái quang liềm gặt lúa
Bao giờ hết loạn người ơi
Cạn cùng nhau chén nữa
Tàn canh là xa xôi
Lòng như vầng trăng nhọn
Chém giữa trời không nguôi.

 

 

CUỐN SÁCH XẾP LẦM TRANG

 

Cuốn sách tôi nhặt được trên đường
Xếp bằng những trang của nhiều cuốn sách
Mở đầu là một chuyện tình
Đôi trai gái dưới vầng trăng tiễn biệt
Tiếp ngay sang đoạn kết om sòm
Vụ tranh gia tài quanh một hiệu buôn
Chương hồi kí chiến tranh
Của vị tướng già ở phòng tuyến Cuốc
Chen vào mấy trang dạy nghề nấu bếp
Đoạn chạy trốn của tên gián điệp
Ai giết bà già chưa kịp biết
Sách đã kể về sa mạc Gô-bi
Phu nhân đa tình đang độc thoại lâm ly
Bỗng chằng chịt vài chương số học
Đoạn lý thuyết cao siêu của nhà triết học
Bỗng ngu si lời gã lái bò
Tôi đọc hoài không thể đoán ra
Nghĩa lý sao, tại đâu lại thế
Do ở thợ in cẩu thả
Hay anh đóng sách điên rồ
Chuyện hai người cách xa
Chắc rồi sau gặp gỡ
Em có đọc, em ơi đừng buồn sợ
Thật ra sách trên đời
Có phải trái đầu đuôi
Tất cả rối bời
Là do người ta lầm lẫn.

 

 

KHÔNG

Không có làng quê nào để từ bỏ

Không có thành phố nào để đi đến

Không có vật quý nào để mất

Không thư ai để chờ

Không hòn đảo nào để phát hiện

Không thành quách nào để chiếm lĩnh

Không vị thần nào để tin

Không quỷ ma nào để sợ

Không thuộc bài hát nào để tự hát lên

Không có góc tối nào để một mình giấu mặt

Không người con gái nào để thương yêu

Không người đàn ông nào để trọng

Không có kẻ thù nào để ác

Không có tội lỗi nào để phạm

Không có cả một nỗi buồn để khóc

Cũng chẳng có chiến luỹ nào để chết

Chúng ta làm gì cho hết buổi chiều nay?

 

CÓ NHỮNG LÚC

Có những lúc tâm hồn tôi rách nát
Như một chiếc lá khô như một chồng gạch vụn
Một tấm gương chẳng biết soi gì
Một đáy giếng cạn không một hốc mắt đen sì
Trời chật chội như chiếc lồng trống rỗng
Thành phố đầy bụi bặm
Những mặt người lì nhẵn chen nhau.

Tôi biết làm gì tôi biết đi đâu
Tôi chẳng còn điếu thuốc nào
Đốt lên cho đỡ sợ
Yếu đuối đến cộc cằn thô lỗ
Tôi xấu xí mù loà như đứa trẻ mồ côi
Tình yêu trong lòng tôi chẳng ích lợi cho ai
Những gì mọi người cần, tôi chẳng thiết
Tôi khao khát yêu người
Mà không yêu sao được
Cuộc đời như một mụ già dâm đãng
Một núi giây thừng bẩn thỉu rối ren
Tôi chán cả bạn bè
Mấy năm rồi họ chẳng nói được câu gì mới
Tôi bỏ ra đi, họ ngồi ở lại
Tôi đi một mình trong phố vắng ban đêm
Tôi chẳng dám về gian phòng nhỏ của em
Tấm áo đẹp của em và chiếc đồng hồ em xinh xắn
Mặt tôi âm u như khu rừng rậm
Nghe em cười giữa bè bạn đông vui.

Những bức tường dựng đứng quanh tôi
Có những lúc tôi xuôi tay đuối sức
Nhưng từ đáy nỗi buồn tôi thăm thẳm
Một cái gì như nhựa thắm trong cây
Một cái gì trắng xoá tựa mây bay
Là hoa gạo của lòng tôi chẳng tắt
Tôi đập tay lên bức tường lạnh ngắt
Dù tiếng tôi chỉ một người nghe
Tôi phải đốt lên một cái gì
Cho sáng rực giữa chênh vênh vực thẳm
Dẫu bao lần người làm tôi thất vọng
Tôi vẫn yêu người lắm lắm người ơi
Tình yêu tôi như một tiếng chuông dài
Làm run rẩy hoa hồng trên ngực nắng.
(1972)

 

MẶT TRỜI TRONG NƯỚC LẠNH

 

Em về một ngày rồi lại ra đi

Những bông hoa tím của mùa hè

Đã nở đầy trên phố

Cánh hoa nhoè trong mưa tơi tả

Như những gương mặt ngày xưa không còn ai nhớ nữa

 

Đêm chiến tranh

Thành phố không đèn

Má em tựa vào tay anh gầy guộc

Tóc em trắng trong cơn mơ thảng thốt

Chúng mình chẳng nhận ra nhau

Đứng giữa hai ta là những người đã chết

Bóng họ che đen xì cả mặt

Những vết thương rách nát

Những nụ cười từ lâu đã tắt

Như tuổi trẻ sớm tàn trong cay cực của ta

 

Ích gì đâu hoa tím của ngày xưa

Cầu đã sụp con tàu không chạy nữa

Anh ra ga chẳng biết đón ai

Người ta ngủ dưới những manh vải nhựa

Người ta bán những bát mì đã vữa

Những miếng da bò luộc chín

Những nỗi buồn không quần áo chở che

Mưa rơi vào cốc bia

Chẳng có chút mặt trời nào trong nước lạnh

Những hầm hố cứ kéo dài vô tận

Những chiếc xe tăng đi qua

Những khẩu súng đi qua

Những người lính đi qua

Chẳng có gì cùng ta ở lại

Thôi đừng nói khổ đau và sợ hãi

Hãy vuốt nước mưa trên mặt chảy dài

Cô bé ngày xưa ơi

Bia lỡ rót thôi phải đành uống cạn

Đừng nghĩ tóc mình đã vài sợi bạc

Đừng run rẩy như đang cơn sốt rét

Ngồi xuống đây em

Những khổ đau dằng dặc

Những tai ương đang diễn ra khủng khiếp
            Có chút gì nghĩa lý hay không?

 

Tiếng em trong không át được tiếng bom gầm

Tình yêu ta như tấm vé cũ rồi

Không thể vào rạp hát

Chúng ta đứng ở bên ngoài cửa sắt

Tấm áp – phích đỏ xanh loè loẹt

Dưới mưa rơi ta đợi quá lâu rồi

Có lẽ phải về thôi

Ở trong đó ồn ào kèn trống
Cái sân khấu mênh mông của vở tuồng chém giết

Những hiệp sĩ những anh hề la hét chạy lao nhao

Có ai nghe lời nói thật của ta đâu

Đêm tối quá không tìm nhau được nữa

Anh bỗng vặn ngón tay mình đau nhói

Không chịu được cái bầu trời ướt sũng nước mưa

Cái mặt đất lầy nhầy bùn sốt rét

Muốn kêu lên mà không sao kêu được

Những chiếc xe tăng đi qua

Những khẩu súng đi qua

Những người lính đi qua

Chẳng có chút mặt trời nào trong nước lạnh

                                                                        Hà Nội 6 – 1972

 

CHO QUỲNH NHỮNG NGÀY XA

I

Khi cách nhau hàng vạn dặm không gian

anh mới hiểu khoảng cách không đáng sợ

anh thấy em bên mình, như nghe từng nhịp thở

anh là cửa sổ con tàu nơi xứ lạ em đi

Là quê hương ngóng đợi em về

Tổ quốc là gì, nếu nơi đó không có người mình yêu dấu?

Tình yêu là gì, nếu không vì nó ta yêu thêm Tổ quốc?

Chúng ta yêu nhau, chúng ta chiến thắng

Cái đáng sợ nhất trên đời này: những khoảng cách

Những khoảng cách giữa thực tại và ước mơ, giữa những điều ta mong với những gì ta có được

 

II

Em ở đâu? một thành phố xa xôi

Em đi trong những bảo tàng rộng lớn

Từ pho tượng cổ xưa đến bức tranh mới nhất

Những ưu tư kế tiếp của loài người…

Anh và con ở đây

Tháng sáu trời thật nóng

Vẫn nỗi lo thiếu ăn

Vẫn nỗi lo lũ lụt

Lửa đạn còn cháy bỏng

Những làng biên giới xa

Những con tàu Trung Hoa

Chập chờn ngoài biển

Hàng trăm năm, hàng ngàn năm trước đây

Những tàu này đã đến

Lịch sử thường lắp lại những tai ương

Thành phố xôn xao. Chỉ có trẻ con

Như thằng Mí con mình là không để ý

Anh đọc thư em

Nó ngồi ở trên sàn

Cái hộp bút nó xếp thành tàu hoả

Tờ lịch nhỏ nó gọi là tấm vé

Cầm trên tay, vui sướng đợi lên đường

 

Anh viết thâu đêm, đánh vật với từng trang

Rồi thao thức không sao ngủ được

Kim đồng hồ tích tắc, tích tắc

Hai tiếng động nhỏ bé kia

Hơn mọi ầm ào gầm thét

Là tiếng động khủng khiếp nhất đối với con người

Đó là thời gian

Nó báo hiệu mỗi giây phút qua đi không trở lại

Nhắc nhở cái gì đang đợi ta ở cuối

Nhưng anh, anh chẳng sợ nó đâu

Thời gian – đó là chiều dài những ngày ta sống bên nhau

Thời gian – đó là chiều dầy những trang ta viết.

 

Bây giờ, anh mới hiểu hết câu nói trong kịch Sêcxpia:

Tồn tại hay không tồn tại?

Không có nghĩa là sống hay không sống

Mà là hành động hay không hành động, nhận thức hay không nhận thức, tác động vào cuộc đời hay quay lưng lại nó?

Anh không băn khoăn mình có tài hay kém tài, thành công hay thất bại

Chỉ day dứt một điều: làm sao với những sự vật bình thường

Những ngày tháng bình thường

Như chiếc hộp con, như tờ lịch trên tường

Ta biến thành con tàu, thành tấm vé

Những ban mai lên đường

                                             1976

 

TIẾNG VIỆT

 

Tiếng mẹ gọi trong hoàng hôn khói sẫm
Cánh đồng xa cò trắng rủ nhau về
Có con nghé trên lưng bùn ướt đẫm
Nghe xạc xào gió thổi giữa cau tre.

Tiếng kéo gỗ nhọc nhằn trên bãi nắng
Tiếng gọi đò sông vắng bến lau khuya
Tiếng lụa xé đau lòng thoi sợi trắng
Tiếng dập dồn nước lũ xoáy chân đê.

Tiếng cha dặn khi vun cành nhóm lửa
Khi hun thuyền, gieo mạ, lúc đưa nôi
Tiếng mưa dội ào ào trên mái cọ
Nón ai xa thăm thẳm ở bên trời.

"Ðá cheo leo trâu trèo trâu trượt..."
Ði mòn đàng dứt cỏ đợi người thương
Ðây muối mặn gừng cay lòng khế xót
Ta như chim trong tiếng Việt như rừng.

Chưa chữ viết đã vẹn tròn tiếng nói
Vầng trăng cao đêm cá lặn sao mờ
Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa
Óng tre ngà và mềm mại như tơ.

Tiếng tha thiết, nói thường nghe như hát
Kể mọi điều bằng ríu rít âm thanh
Như gió nước không thể nào nắm bắt
Dấu huyền trầm, dấu ngã chênh vênh.

Dấu hỏi dựng suốt ngàn đời lửa cháy
Một tiếng vườn rợp bóng lá cành vươn
Nghe mát lịm ở đầu môi tiếng suối
Tiếng heo may gợi nhớ những con đường.

Một đảo nhỏ xa xôi ngoài biển rộng
Vẫn tiếng làng tiếng nước của riêng ta
Tiếng chẳng mất khi Loa thành đã mất
Nàng Mỵ Châu quỳ xuống lạy cha già.

Tiếng thao thức lòng trai ôm ngọc sáng
Dưới cát vùi sóng dập chẳng hề nguôi
Tiếng tủi cực kẻ ăn cầu ngủ quán
Thành Nguyễn Du vằng vặc nỗi thương đời.

Trái đất rộng giàu sang bao thứ tiếng
Cao quý thâm trầm rực rỡ vui tươi
Tiếng Việt rung rinh nhịp đập trái tim người
Như tiếng sáo như dây đàn máu nhỏ.

Buồm lộng sóng xô, mai về trúc nhớ
Phá cũi lồng vời vợi cánh chim bay
Tiếng nghẹn ngào như đời mẹ đắng cay
Tiếng trong trẻo như hồn dân tộc Việt.

Mỗi sớm dậy nghe bốn bề thân thiết
Người qua đường chung tiếng Việt cùng tôi
Như vị muối chung lòng biển mặn
Như dòng sông thương mến chảy muôn đời.

Ai thuở trước nói những lời thứ nhất
Còn thô sơ như mảnh đá thay rìu
Ðiều anh nói hôm nay, chiều sẽ tắt
Ai người sau nói tiếp những lời yêu ?

Ai phiêu bạt nơi chân trời góc biển
Có gọi thầm tiếng Việt mỗi đêm khuya ?
Ai ở phía bên kia cầm súng khác
Cùng tôi trong tiếng Việt quay về.

Ôi tiếng Việt suốt đời tôi mắc nợ
Quên nỗi mình quên áo mặc cơm ăn
Trời xanh quá môi tôi hồi hộp quá
Tiếng Việt ơi tiếng Việt ân tình...