Liên bang Đức có nhiều nhà máy điện hạt nhân. Khác với Liên Xô cũ và Nhật Bản, các nhà máy điện hạt nhân của họ chưa hề có sự cố. Điều làm nên sự khác biệt ấy, tôi trộm nghĩ là truyền thống kỷ luật lao động, cái mà Lenine sử dụng cho bài toán lý tưởng của mình. Nhưng sau khi động đất và sóng thần Nhật Bản, nhà máy điện Fukushima dai-ichi bị hư hại, nước Đức liền ban hành luật, rằng đến năm 2022 phải đóng cửa hoàn toàn các nhà máy điện hạt nhân. Điều gì khiến họ làm thế? Chắc chắn không phải do kỷ luật lao động của người Đức kém đi, cũng không thể vì họ thôi tin vào lý thuyết an toàn của công nghệ điện hạt nhân nếu được vận hành chính xác theo quy trình kỹ thuật. Thế thì vì cái gì? Tôi lại trộm nghĩ, họ chợt giật mình vì quy luật vận động của thiên nhiên mỗi ngày mỗi khác, mỗi dữ dội hơn. Và, trong các luận chứng kỹ thuật của nhà máy điện hạt nhân, họ mới chỉ dựa vào, ví dụ, chu trình động đất của 60 năm, của 100 năm, chứ chưa tính đến một thời hạn xa hơn. Vâng, người Đức cũng như người châu Âu nói chung vốn chỉ tin vào mình; nay bắt đầu biết sợ quy luật khác thường của thiên nhiên, còn nhiều điều nằm ngoài sự hiểu biết của con người nói chung. Tốt, tốt quá!

Dư âm của sóng thần và động đất tại Nhật Bản ngày 11-3 vừa qua

Cách đây hơn 200 năm, Nhật Bản bắt đầu học Tây phương để công nghiệp hóa đất nước. Sự nghiệp công nghiệp hóa của Nhật có hai điều thuận: 1, họ có nền tảng là các quý tộc hạng trung qua hiệp hội các làng nghề thủ công dùng vốn của mình vào sản xuất kinh doanh, tự chuyển thành giai cấp tư sản và 2, họ có vị Thủ tướng Ito Hirobumi quyền trên cả Nhật hoàng đã vì sự thịnh vượng của đất nước mà từ chức, trả quyền điều hành lại cho nhà vua theo xu hướng chung, để chuyên lo soạn thảo Hiến pháp mới, Hiến pháp Quân chủ Lập hiến. Tóm lại, giai cấp quý tộc của Nhật hồi ấy đã từ bỏ đặc quyền để làm mới đất nước. Nhờ vậy, Nhật Bản đã công nghiệp hóa nhanh hơn Anh 100 năm và trở nên là nền kinh tế lớn thứ 2 trên thế giới cho đến hồi tháng trước mới bị Trung Quốc soán ngôi.

Nước Nhật có chiến lược học thiên hạ với nguyên lý, trong mỗi nghề mỗi lĩnh vực, phải học giói bằng thầy mới cho sáng tạo để khác thầy, họ mới khuyến khích khoa học cơ bản vài năm nay, còn trong vài trăm năm trước, chỉ học ứng dụng. Về mặt học ứng dụng những phát minh của nhân loại của dân Jabon có thể ví với kỷ luật lao động của dân Giermany, đệ nhất thế gian. Ngay cái nguyên lý nhà máy điện hạt nhân, họ cũng học của nước ngoài.

Nhưng giờ đây, nhà máy điện hạt nhân Fukuchima Dai-ichi đang trở thành con khủng long làm kinh hoàng thế giới. Nó đang bị đóng băng lại và nước Nhật bắt đầu thực hiện luật tiết kiệm điện 15%, nhiều nhà máy công sở đi làm ngày cuối tuần để chỉ phải chịu giá điện giờ thấp điểm và đi làm sớm hơn để ít dùng điều hòa hơn. Nhân thể nói thêm, cách đây hơn mười năm, Thủ tướng Kujumi đã ban hành luật chỉ cho phép công sở đặt điều hòa ở chế độ 28 độ C, mặc sơ mi đi làm để đỡ tốn điện.

Việt Nam tiến hành công nghiệp hóa sau Nhật 200 năm, trên nền tảng của nghèo nàn lạc hậu và văn hóa từ chức chưa hình thành. Cái tính cách đang phổ biến là tiết kiệm vốn dự án cho vào tài khoản cá nhân, chưa đến lúc làm vì danh dự, vì cho người khác phục mình vì mình làm tốt làm đẹp. Sau hơn mười năm Toyota Việt Nam mới nội địa hóa 7% so với 70% theo kế hoạch, nhưng trong đó cứ 7 chi tiết xa, đã có 6 chi tiết kém chất lượng. Dân ta chưa có kỷ luật lao động của người Đức, do sống ở xứ nóng nên rất nhanh mệt mỏi, nhanh buông xuôi và mặc kệ sự đời; khi có đời sống khá hơn một chút thì để điều hòa ở 22 độ C và đắp chăn ngủ, cho sướng. Nếu so với thế mạnh của chính mình là rất đoàn kết khi có ngoại xâm và đánh giặc vào hàng đệ nhất thế gian thì tinh thần kỷ luật lao động và tính công nghiệp vào loại kém, kém lắm.

Nhưng chúng ta vẫn tảng lờ mọi chuyện để tiến hành xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Chẳng lẽ, phải đợi đến khi giầu bằng Vương quốc Nhật Bản, có kỷ luật lao động như người Liên bang Đức, chúng ta mới bàn đến việc đóng cửa nhà máy điện hạt nhân? Sợ rằng đến khi đó thì tôi đã ở rất xa, nên xin phép được có lời thưa trước, rằng chưa nên xây nhà máy điện hạt nhân. Hãy bắt đầu xây nhà máy điện hạt nhân bằng việc học cách làm giầu của người Nhật và cũng học người Nhật cái chiến lược cao hóa thân thể từng mang tiếng là lùn, ở đây là hãy học tính tiết kiệm điện, học tập và rèn luyện kỷ luật lao động, tinh thần công nghiệp sao cho bằng người Đức. Bấy giờ hãy xây…