Nhà thơ Rainer Maria Rilke (1875-1926)

Bây giờ (vì bạn đã cho phép tôi khuyên bạn) tôi xin bạn hãy chấm dứt tất cả những việc đó. Bạn đã hướng ngoại, và đó là điều trên tất cả mọi điều từ nay bạn không nên làm nữa. Không một ai có thể khuyên nhủ hay giúp đỡ bạn, không một ai. Chỉ có một con đường duy nhất. Đi sâu vào con người bạn. Tìm lý do bắt buộc bạn phải viết; tìm xem nó có cắm rễ vào những nơi sâu kín của tâm hồn bạn không, hãy tự thú nhận với mình xem bạn có chết khi bị cấm viết hay không? Nhất là điều này: hãy tự hỏi bạn vào những giờ phút tĩnh lặng nhất của đêm: ta có bắt buộc phải viết không? Hãy đào xới trong bạn cho ra một câu trả lời thâm thuý nhất. Và nếu câu trả lời là khẳng định, nếu bạn có thể đối đầu với một câu "Ta phải viết" mãnh liệt và đơn giản, lúc ấy hãy xây dựng đời bạn theo nhu cầu ấy; cuộc đời bạn ngay cả trong những giờ phút lạnh lùng hờ hững và ăn xổi ở thì vô nghĩa nhất cũng phải trở thành dấu hiệu và chứng tích của sự thôi thúc này. Rồi bạn hãy lại gần Thiên Nhiên. Rồi hãy cố gắng nói, như con người đầu tiên trên trái đất, điều bạn thấy và cảm nghiệm, yêu và mất. Đừng làm thơ tình; trước hết hãy tránh những đề tài quá dễ dãi và thông thường đó, đó là những đề tài khó nhất, vì cần phải vận dụng một sức mạnh mãnh liệt và viên mãn để tạo nên một cái gì độc đáo của riêng mình nơi truyền thống vững chắc, đôi khi tuyệt luân đã cống hiến hàng rừng. Bởi thế hãy tránh những đề tài thông thường đó và hãy tìm những đề tài mà đời sống hàng ngày đem lại cho bạn; hãy mô tả nỗi ưu sầu và ước vọng của bạn, những ý nghĩ thoáng qua và niềm tin vào một vẻ đẹp nào đó - hãy mô tả tất cả những điều đó với một tấm lòng chân thành thân mật, trầm tĩnh và khiêm tốn và hãy dùng những sự vật xung quanh bạn, những hình ảnh của giấc mơ bạn, những nhân vật của những kỷ niệm bạn, để tự diễn tả mình. Nếu đời sống thường nhật của bạn có vẻ nghèo nàn, đừng lên án nó; hãy lên án chính mình chưa đủ thi sĩ để vời gọi những sự phong phú của đời; vì đối với kẻ sáng tạo không có sự nghèo khó và không có nơi nào nghèo nàn, lãnh đạm cả và ngay cả khi bạn ở trong nhà tù, tường vách bưng bít không để lọt một âm thanh nào đến với giác quan bạn - phải chăng lúc đó bạn vẫn còn tuổi thơ, của cải quý báu, vương giả, kho tàng kỷ niệm? Hãy hướng tâm trí bạn về nơi đó; hãy cố gắng vớt lên những cảm giác chìm đắm của quá khứ ăm ắp bao la đó; cá tính bạn sẽ vững mạnh, nỗi cô đơn của bạn sẽ trải rộng ra và sẽ trở thành một chốn ẩn trú âm u mà những tiếng động ồn ào của những kẻ khác sẽ thẩm qua rất cách xa. - Và nếu từ cuộc trở về nội tâm này, từ cuộc lặn lội sâu vào thế giới riêng tư này những vần thơ đến, thì lúc đó bạn sẽ không nghĩ tới chuyện hỏi những vần thơ đó có hay không. Bạn cũng chẳng quan tâm tới việc gọi các tạp chí để ý tới những công trình này; bởi bạn hân thưởng nhìn thấy ở đó vật sở hữu tự nhiên thân yêu, một mảnh và một tiếng nói của cuộc đời bạn. Một tác phẩm nghệ thuật hay khi nó xuất phát từ một nhu cầu. Sự thẩm định nằm ngay trong chính bạn chất của khởi nguyên nó, không có sự thẩm định nào khác. Bởi thế, bạn thân mến, tôi không biết khuyên bạn điều gì ngoài điều này: đi sâu vào lòng mình, thăm dò những chiều sâu nơi bắt nguồn cuộc sống của bạn; tại suối nguồn đó, bạn sẽ tìm thấy câu trả lời cho câu hỏi bạn có phải sáng tạo hay không. Hãy đón nhận âm vang của nó không tra tấn sục sạo bên trong. Có thế từ đó bạn được gọi trở thành người nghệ sĩ. Vậy thì hãy mang lấy mệnh, chịu lấy nghiệp, với sức nặng và sự vĩ đại của nó mà không bao giờ hỏi phần thưởng nào có thể đến từ bên ngoài. Bởi kẻ sáng tạo phải là cả một vũ trụ cho riêng mình và tìm thấy cả mọi sự trong mình và trong phần thiên nhiên đó mà hắn đã luyến lưu kết hợp vào.

Nhưng có thể sau cuộc đi sâu vào lòng mình và vào nỗi cô đơn, cô đơn sâu thẳm bạn sẽ từ bỏ ý định trở thành thi sĩ, như tôi đã nói, chỉ cần cảm thấy mình có thể sống không cần viết là đủ buộc mình không được viết. Nhưng dù vậy, cuộc đi sâu vào lòng mình mà tôi yêu cầu bạn thực hiện không phải là uổng công vô ích đâu. Cuộc đời bạn trong mọi trường hợp đều tìm thấy từ đó những nẻo đường, và mong sao cho những nẻo đường đó tốt lành, giầu sang và rộng rãi. Tôi cầu chúc cho bạn nhiều hơn tôi có thể nói.

Tôi còn phải nói gì với bạn nữa đây? Tất cả mọi sự, đối với tôi, dường như đều có tầm quan trọng của chúng, và sau cùng tôi chỉ muốn khuyên bạn tiếp tục trưởng thành một cách trầm lặng và trang nghiêm qua suốt cuộc tăng trưởng của bạn, bạn không được khuấy động sự tiến triển của bạn một cách tàn bạo hơn nữa bằng cách hướng ra bên ngoài và chờ đợi từ bên ngoài những lời giải đáp cho những câu hỏi mà chỉ tình cảm sâu kín nhất của bạn trong giờ phút tĩnh lặng nhất mới có thể mang lại cho bạn...

Tác phẩm nghệ thuật là một niềm vui cô đơn vô hạn và không có gì tệ hại đối với những tác phẩm nghệ thuật cho bằng phê bình. Duy chỉ có tình yêu mới có thể lãnh hội, bảo tồn, công bình với chúng. - Hãy luôn luôn cho tình cảm của bạn có lý khi nó chống lại những phân tách, đúc kết, giới thiệu đó. Dù bạn có sai lầm đi chăng nữa thì sự trưởng thành tự nhiên của đời sống nội tâm của bạn cũng sẽ dẫn dắt bạn một cách thong dong, với thời gian, tới một trạng thái khác của nhận thức. Hãy để cho những phán đoán của bạn sự phát triển riêng tư, lặng lẽ. Đừng chống đối nó, bởi, như tất cả sự tiến triển, nó phải phát xuất từ đáy sâu con người bạn và không thể bị bức bách hay hối thúc. Cưu mang cho đến hạn kỳ rồi mãn nguyệt khai hoa: tất cả là ở đó. Bạn phải để mỗi ấn tượng, mỗi mầm mống tình cảm chín muồi trong bạn, trong bóng tối, trong vô ngôn, trong vô thức, những cõi niềm khép kín đối với trí tuệ. Hãy chờ đợi với lòng khiêm cung và kiên nhẫn giờ khai sinh một hào quang mới: như thế mới là nghệ sĩ: trong lĩnh hội cũng như trong sáng tạo.

Ở đây thời gian không phải là tiêu chuẩn đo lường, một năm không đáng kể gì, và mười năm không có nghĩa lý gì cả, là nghệ sĩ có nghĩa là không tính toán và không đếm; là nẩy nở như cây cối, không hối thúc nhựa của mình và tin tưởng hứng chịu những cơn gió lớn của mùa xuân mà không sợ rằng hạ kia không đến. Mùa hạ nhất định sẽ đến. Nhưng nó chỉ đến với kẻ biết chờ đợi, lắng đọng và mở rộng như thể họ có cả thiên thu trước mặt. Tôi học hỏi điều này hàng ngày, học hỏi dưới vô vàn nỗi đau khổ mà tôi vẫn thầm cảm tạ: Kiên Nhẫn là tất cả!

Bạn Kappus thân mến: tôi đã để bức thư của bạn rất lâu không có hồi âm, không phải vì tôi đã quên nó - trái lại: đó là một trong những lá thư người ta luôn luôn đọc lại khi tìm thấy trong chồng thư cũ, và tôi đã tìm thấy bạn rất gần kề qua lá thư này. Đó là bức thư viết vào ngày mồng hai tháng năm, chắc bạn còn nhớ. Bây giờ, khi đọc lại bức thư đó, trong niềm tĩnh lặng mênh mông của vùng xa xôi này, tôi xúc động bởi mối ưu tư đẹp đẽ của bạn về cuộc đời, xúc động hơn cả khi còn ở Paris, nơi tất cả đều huyên náo và tắt lịm một cách khác hẳn bởi tiếng động quá ồn ào làm mọi sự chấn động. Nơi đây, nơi một vùng quê bao la trải ra xung quanh tôi, trên đó gió từ biển lướt qua, nơi đây tôi cảm thấy trong thâm sâu của chúng, những câu hỏi và tình cảm của bạn có đời sống riêng; không ai có thể trả lời được: do đó những bậc trác tuyệt nhất cũng nhầm lẫn trong chữ nghĩa của họ khi họ đòi hỏi chúng biểu thị những cái vô cùng tế nhị và đôi khi ngay cả cái không thể diễn tả được. Tuy nhiên tôi tin tưởng rằng bạn sẽ không phải chịu chờ đợi trong bằn bặt không giải đáp nếu bạn bám sát sự vật, tương tự những sự vật mà mắt tôi hiện đang hồi phục lại. Nếu bạn gắn bó với thiênn hiên, với cái đơn giản trong thiên nhiên, với cái nhỏ bé mà gần như ít người lưu ý, và những cái, do sự lưu tâm đó có thể đột nhiên trở nên vĩ đại và vô lượng; nếu bạn có lòng yêu dấu những cái nhỏ nhoi tầm thường và nếu bạn khiêm tốn như kẻ tôi đòi, tìm cách thu phục lòng tin cậy của cái có vẻ nghèo nàn, thì lúc đó mọi sự sẽ trở nên dễ dàng hơn, liên kết hơn và một cách nào đó hoà hợp với bạn hơn, có thể không ở trong tri thức bạn, tri thức đầy ải cái kỳ diệu ra đằng sau, nhưng trong tâm thức sâu thẳm nhất của bạn, ở trong tỉnh thức và nhận thức. Bạn hãy còn trẻ quá, nên trước mọi khởi đầu, tôi hết sức ân cần xin bạn, bạn thân mến, hãy kiên nhẫn với tất cả những gì chưa giải đáp trong lòng bạn và hãy cố gắng yêu chính những câu hỏi như những căn phòng khóa kín và những cuốn sách viết bằng ngoại ngữ rất xa lạ. Đừng tìm kiếm những câu trả lời bây giờ, những câu trả lời không thể tới với bạn bởi bạn chưa thể sống được chúng. Và vấn đề là phải sống tất cả mọi sự. Bây giờ hãy uống những câu hỏi. Có thể, dần dần, ngoài sự chú ý của bạn, vào một ngày xa xôi nào đó, bạn sẽ sống trong câu trả lời. Có thể bạn mang trong bạn khả năng tác tạo và hình thành như một lối sống đặc biệt hạnh phúc và thanh khiết, hãy luyện mình thích hợp với khả năng ấy, nhưng hãy đón nhận tất cả những gì xảy đến với lòng tin cậy chân thành, và nếu sự việc đến chỉ từ ý chí của bạn, hãy nhận lãnh nó và đừng ghét bỏ điều gì cả. Dục tính là một điều khó khăn, thực thi. Nhưng chính khó khăn là cái chúng ta phải cưu mang; hầu như tất cả những gì quan trọng đều khó khăn và tất cả đều quan trọng. Nếu bạn nhận thức được điều đó và đạt tới tự bạn, từ bản chất và đường lối của riêng bạn, từ kinh nghiệm và tuổi thơ với sức mạnh của riêng bạn, để tựa thành một tương giao với tình dục hoàn toàn của riêng bạn (chứ không phải bị ảnh hưởng bị ước lệ và tập quán) thì lúc đó bạn khỏi cần phải sợ mất mình và trở nên không xứng đáng với sở hữu thể quý báu tuyệt vời của bạn nữa.

Khoái cảm nhục thể là một kinh nghiệm của đời sống giác quan không khác thị giác thuần tuý hay vị giác thuần tuý là một trái cây tươi đẹp đến dưới đầy đầu lưỡi của ta; đó là một kinh nghiệm vĩ đại, không cùng, hiến dâng cho chúng ta, một sự hiểu biết về thế giới, sự tràn đầy và huy hoàng của tất cả mọi sự hiểu biết. Và không phải sự chấp nhận nó của chúng ta xấu xa; điều xấu xa là đa số lạm dụng và phung phí kinh nghiệm này và dùng nó như một kích thích trong những lúc mệt mỏi của cuộc đời họ và như một trò giải trí thay vì như một cuộc tập trung hướng về những khoảnh khắc xuất thần. Người ta thường làm ngay cả về ăn uống nữa thành một cái gì khác hẳn: sự cần thiết một đằng, sự thừa thãi một nẻo, đã làm lu mờ sự phân minh của nhu cầu này, và tất cả những nhu cầu sâu thẳm, giản đơn mà trong đó đời sống tự đổi mới cũng trở thành những cùn nhụt một cách tương tự như vậy. Nhưng cá nhân có thể làm sáng tỏ những nhu cầu ấy cho chính mình và sống một cách minh bạch (và nếu không phải cá nhân, kẻ phụ thuộc ít nhất là kẻ cô đơn). Kẻ cô đơn có thể nhớ rằng tất cả mọi vẻ đẹp trong cỏ cây muông thú là một hình thức bền bỉ của tình yêu và khátvọng, và hắn có thể thấy muông thú như hắn thấy cỏ cây, kiên nhẫn và ngoan ngoãn giao hợp, sinh sôi nẩy nở và tăng trưởng, k0 phải vì mê luyến xác thịt cũng không phải vì đau đớn thể chất mà là vì cúi đầu tuân theo những nhu cầu cao viễn hơn đau khổ và khoái lạc, và mãnh liệt hơn ý chí và sự kháng cự. Ôi ước gì con người có thể cưu mang bí ẩn này, niềm bí ẩn mà thế giới đầy ắp, ngay cả nơi những sự vật nhỏ bé nhất, cưu mang một cách khiêm tốn cho chính mình và gánh vác nó, chịu đựng nó, một cách nghiêm trọng hơn và cảm thấy nó khó khăn một cách kinh khủng biết nhường nào thay vì coi nó một cách khinh xuất nhẹ dạ. Ước gì hắn có thể cung kính hơn đối với sự phong phú của hắn, sự phong phú này là một, mặc dù nó có thể là tinh thần hay vật chất; bởi sự sáng tạo tinh thần cũng xuất phát từ vật chất, đồng một bản chất với nó và chỉ như sự lặp lại khoái cảm thể chất một cách dịu dàng hơn, xuất thần hơn và trường cửu hơn thôi. "Cảm thức mình là kẻ sáng tạo, có thể sinh sản, tạo tác" không là gì cả nếu không có sự chuẩn nhận và thể hiện vĩ đại thường trực trên thế giới, không là gì cả nếu không có sự phù hợp muôn ngàn lối nơi sự vật và thú vật - và sự hân thưởng khả tính đó đẹp đẽ và phong phú vô tả chỉ bởi nó chứa đầy những kỷ niệm thừa kế về thai nghén và sinh đẻ của muôn triệu người. Trong một tư tưởng Sáng Tạo một ngàn đêm ân ái lãng quên phục sinh và làm chan hoà tư tưởng ấy với vẻ siêu phàm và xuất thần ngây ngất...

Có lẽ nam tính và nữ tính gần gũi nhau nhiều hơn người ta tưởng; và sự hồi sinh lớn lao của thế giới chắc chắn bắt nguồn từ điều này: người đàn bạn và người đàn bà, một khi thoát khỏi mọi sự sai lầm, mọi khó khăn, sẽ không còn tìm nhau như đối thể, mà là như anh em, như thân quyến và sẽ kết hợp như những con người để, trang trọng và kiên nhẫn, cùng nhau gánh vác sức nặng của xác thịt khó khăn mà cả hai đã được phó thác.

Nhưng tất cả những gì một mai có thể trở thành khả thế cho bao người thì ngay bây giờ kẻ cô đơn có thể đổ nền xây móng bằng hai bàn tay hắn, bàn tay rất ít sai lầm. Bởi vậy, bạn thân mến, hãy yêu thương nỗi Cô Đơn và hãy chịu đựng nỗi khổ đau do nó gây ra với lời ca diễm lệ...

Thật là điều tốt lành khi bạn đã chấp nhận một chức nghiệp khiến bạn độc lập và trao bạn hoàn toàn trở lại cho chính bạn, trong mọi ý nghĩa[1]. Hãy nhẫn nại chờ xem đời sống nội tâm sâu thẳm nhất của bạn có cảm thấy bực bội trong khuôn khổ nghề nghiệp của bạn không. Tôi cho rằng nghiệp kiếm cung này rất khó khăn và đầy bức bách, nặng trĩu công thức, không chừa một chỗ nào cho cá tính cả. Nhưng nỗi cô đơn của bạn, ngay cả trong những hoàn cảnh ngang trái này, cũng vẫn sẽ là nơi nương tựa và là quê hương bạn, và cũng chính từ nỗi cô đơn này mà bạn sẽ tìm thấy cả những con đường bạn sẽ đi...

Hầu như tất cả mọi người đều trải qua những giờ phút mà họ sẵn sàng đổi lấy bất cứ một cuộc giao thiệp nào, dù tầm thường và thô thiển thế nào đi chăng nữa, đổi lấy cái bề ngoài hoà hợp hời hợt với bất cứ kẻ nào chợt đến, dù là kẻ không xứng đáng nhất. Nhưng có lẽ những giờ phút đó chính là những giờ phút mà nỗi cô đơn lớn rộng và sự lớn dậy của nó gây đau đớn như sự lớn dậy của trẻ thơ, và buồn như buổi trước xuân về. bạn không nên chộn rộn. Chí có một điều duy nhất cần thiết: Cô đơn, nỗi cô đơn nội tâm mênh mang. Đi sâu vào trong tâm hồn và không gặp gỡ bất cứ người nào trong nhiều giờ đằng đẵng, - đó là điều người ta phải đạt tới...

Bạn thân mến, xin bạn hãy nghĩ tới thế giới mà bạn mang trong bạn, và muốn gọi tư tưởng này là gì cũng được; dù nó gợi lại tuổi thơ của bạn hay ao ước hướng về tương lai - thì bạn cũng hãy chăm chú chú ý tới điều khởi lên trong bạn và đặt nó lên trên tất cả những gì bạn quan sát xung quanh bạn. Điều đến trong bản thể sâu kín nhất của bạn xứng đáng tất cả tình yêu của bạn, một cách nào đó bạn phải chuyên cần phục vụ nó và đừng mất quá nhiều thì giờ và quá nhiều nghị lực để soi sáng thái độ của bạn đối với kẻ khác. Hơn nữa, ai bảo bạn phải ôm đồm việc đó chứ? - Tôi biết nghề nghiệp bạn cực nhọc và trái nghịch với bạn, tôi đoán trước được những lời than thở của bạn và biết chắc rằng chúng sẽ đến. Bây giờ những lời than thở ấy đã đến rồi, tôi không thể trấn an bạn được, tôi chỉ có thể khuyên bạn hãy thử nghĩ xem, chẳng phải tất cả mọi nghề nghiệp đều không giống như vậy sao, nghĩa là đầy yêu sách, đầy thù nghịch chống lại cá thể, nhiễm đầy oán ghét của những kẻ thấy mình câm lặng và gắt gỏng trước một bổn phận vô vị. Hoàn cảnh mà bây giờ bạn đang phải sống không hẳn là đầy công thức, thành kiến và lỗi lầm hơn tất cả những hoàn cảnh khác đâu, và nếu có kẻ nào bề ngoài có vẻ tự do thong dong hơn thì cũng vẫn chưa có kẻ nào có những kích thích tự chúng rộng rãi và bao la và giao tiếp với những thực tại vĩ địa tạo nên cuộc sống đích thực. Chỉ có cá thể, kẻ cô đơn, giống như một vật đặt dưới những lề luật sâu thẳm, và khi hắn bước ra trước buổi rạng đông mới bừng lên hay nhìn vào buổi hoàng hôn đang phủ xuống đầy biến cố này và nếu hắn linh cảm điều đang thành tựu trong đó thì lúc đó tất cả mọi thân phận đều rớt ra khỏi hắn như rớt ra khỏi một người chết mặc dầu lúc đó hắn đang đứng giữa lòng đời chân thật. Điều mà bây giờ bạn đang nếm trải như một sĩ quan, bạn Kappus thân mến, là điều bạn chắc chắn sẽ phải nếm trải trong bất cứ nghề nghiệp vững chãi nào; và dầu ngoài tất cả mọi địa vị bạn chỉ tìm một vài giao tiếp nhẹ nhàng và độc lập với xã hội, bạn cũng vẫn không thoát khỏi cảm giác câu thúc này. Bất cứ ở đâu cũng vậy; nhưng đó không phải là lý do để sợ hãi hay buồn rầu; nếu không có sự chung hợp giữa bạn và những kẻ khác, hãy cố gắng lại gần sự vật, sự vật không bao giờ bỏ rơi bạn; đêm còn kia và còn những cơn gió lướt qua cành và qua những cánh đồng; trong thế giới sự vật và thú vật tất cả hãy còn đầy cơ ngẫu trong đó bạn có thể tham dự; và trẻ em hãy còn nguyên vẻ thơ ngây như ngày bạn còn nhỏ, buồn vui cũng như vậy. - Và nếu bạn hồi tưởng lại tuổi thơ của bạn, bạn sẽ sống lại giữa chúng, giữa những đứa trẻ trơ trọi, và những người lớn không là gì cả, và phẩm cách họ chẳng có một chút giá trị nào.

Và nếu bạn cảm thấy kinh hoàng và bứt rứt khi khơi lại tuổi thơ của bạn trong tất cả sự đơn giản và lặng lẽ của nó, bởi bạn không còn có thể tin vào Linh Thể hiện ra trên mỗi bước chân, lúc ấy, hỡi bạn Kappus thân mến, bạn hãy tự hỏi có phải chăng bạn đã thực sự mất Linh Thể. Đúng hơn phải chăng bạn chưa bao giờ có Linh Thể? Thực ra thì khi nào bạn mới có Linh Thể? Bạn có tin rằng đứa trẻ thơ có thể ôm Linh Thể trong hai cánh tay nó, Linh Thể mà người lớn phải mang với biết bao khổ cực và trọng lực đè bẹp người già? Bạn có tin rằng kẻ đã có Linh Thể có thể đánh mất Linh Thể như thể người ta đánh mất một hòn sỏi! Sao bạn không nghĩ rằng kẻ nào đã có Linh Thể chỉ là kẻ dễ mất mình vì Linh Thể? - Nhưng nếu bạn chỉ nhận thấy rằng Linh Thể không hiện hữu trong tuổi thơ bạn cũng như không có trước bạn, nếu bạn linh cảm thấy rằng đấng Christ đã bị lừa bởi tình thường của Ngài cũng như Mahommet bởi lòng kiêu ngạo, nếu bạn cảm thấy kinh hoàng ngay trong giây phút mà chúng ta nói về Linh Thể cảm thấy rằng Linh Thể không hiện hữu thế thì làm thế nào bạn thiếu Linh Thể cũng như thiếu quá khứ, vì Linh Thể chưa từng hiện hữu và tại sao lại tìm kiếm Linh Thể như thể bạn đã đánh mất vậy?

Tại sao lại không nghĩ rằng Linh Thể tương lai là Đấng Sẽ Đến, kẻ từ vĩnh cửu phái đến, kẻ đó chính là Tương Lai, trái chín muồi của một cây mà chúng ta là những phiến lá? Cái gì đã ngăn bạn trù liệu đến của Linh Thể trong vòng biến dịch và sống cuộc đời bạn như một trong những ngày đau đớn và đẹp một vẻ đẹp phi phàm của thai nghén? Bạn không thấy rằng tất cả những gì đến luôn luôn là một sự bắt đầu của Linh Thể sao? ôi biết bao vẻ kiều diễm trong tất cả những gì khởi đầu! Tựa những con ong chúng ta kiến tạo Linh Thể bằng cái dịu dàng nhất của mỗi sự vật. Cái nhỏ bé nhất mờ khuất nhất đến từ tình yêu đều là chất liệu để chúng ta phác hoạ Linh Thể. Chúng ta bắt đầu phác hoạ Linh Thể trong công việc, trong sự nghỉ ngơi tiếp sau đó, trong im lặng, trong trào hân hoan nội tâm ngắn ngủi. Chúng ta bắt đầu phác hoạ Linh Thể trong tất cả những gì chúng ta làm một mình không có sự trợ giúp, không có sự tham gia của những kẻ khác. Chúng ta sẽ không biết Linh Thể trong cuộc đời chúng ta, cũng như tổ tiên chúng ta không thể biết chúng ta trong cuộc đời họ vậy. Tuy nhiên cổ nhân vẫn sống trong chúng ta, trong chiều sâu của những khuynh hướng chúng ta, trong nhịp đập của máu ta, họ đè nặng lên định mệnh chúng ta, họ là cử chỉ dâng lên từ đáy sâu thời gian.

Vậy thì tại sao chúng ta lại không thể hy vọng một ngày kia được sống trong lòng Linh Thể, bên ngoài tất cả mọi giới hạn?

Hãy cử hành lễ Giáng sinh, bạn Kappus thân mến, trong cảm thức kính tin này. Để bắt đầu trong tâm hồn bạn, phải chăng Linh Thể cũng sẽ cần niềm kinh hoàng của bạn trước cuộc đời? Những ngày lao đao hiện tại có lẽ là thời gian mà tất cả những gì trong bạn đều làm việc phục vụ cho Linh Thể. Ngày xưa, khi còn thơ dại, bạn đã phục vụ cho Linh Thể, đến hụt hơi. Bạn hãy kiên nhẫn và đầy thiện chí và hãy nghĩ rằng, điều tối thiểu mà chúng ta có thể làm là đừng làm gì cản trở sự giáng sinh của Linh Thể cũng như trái đất không cản trở mùa xuân khi mùa xuân tới.

Hãy hân hoan và tin tưởng.

Đừng để phiền muộn trong cảnh cô đơn của bạn vì cảm thấy những ý nghĩ nhất thời muốn đạp bỏ cô đơn để bước ra. Những ý hướng này cũng phải giúp bạn nếu bạn dùng chúng trong sự điềm tĩnh và trầm tư như một dụng cụ để trải rộng nỗi cô đơn của bạn tới một xứ miền phong phú và bao la hơn. Người ta thường có những giải đáp dễ dãi (ước lệ) với tất cả mọi sự. Tuy nhiên rõ ràng là chúng ta phải trì giữ sự khó khăn. Tất cả những cái đang sống đều nương tựa vào cái khó khăn. Mỗi sinh vật phát triển và tự vệ tuỳ theo thể cách của mình và rút tỉa tự chính mình dạng thức độc đáo của đặc hữu của riêng mình, với bất cứ giá nào và chống lại bất cứ chướng ngại nào. Chúng ta biết được bao nhiêu, nhưng chúng ta phải cầm chắc sự khó khăn, đó là một sự xác thực mà chúng ta không được quyền từ bỏ. Cô đơn là một điều tốt lành, bởi sự cô đơn là một điều khó khăn, nếu một sự việc nào đó khó khăn thì đó là một lý do thêm nữa để chúng ta phải làm.

Yêu đương cũng là điều tốt lành, vì tình yêu khó khăn. Tình yêu của một con người đối với một con người có lẽ đó là thử thách khó khăn nhất đối với mỗi chúng ta, đó là bằng chứng tối cao của chúng ta, công việc tối cao mà tất cả những công việc khác chỉ là những chuẩn bị.

Chớ tưởng rằng tình yêu vĩ đại mà bạn biết khi bạn trai trẻ trôi vào quên lãng: chẳng phải tình yêu ấy đã gieo nơi bạn những khát vọng phong phú và mãnh liệt, những dự định mà cho đến cả ngày nay bạn hãy còn đang sống đó sao? Tôi tin tưởng rằng sở dĩ tình yêu đó đã sống còn một cách mạnh mẽ như thế trong hoài niệm bạn là bởi vì nó là dịp đầu tiên cho bạn được cô đơn nơi cùng thẳm của tâm hồn, nỗ lực đầu tiên và mãnh liệt mà bạn đã thử trong đời bạn...

Tôi tin rằng hầu như tất cả mọi nỗi ưu sầu của chúng ta đều là những giây phút căng thẳng mà chúng ta cảm thấy tê liệt bởi chúng ta không còn cảm thấy mình sống nữa. Bởi chúng ta trơ trọi với kẻ xa lạ đã thâm nhập vào trong chúng ta ấy; bởi tất cả sự vật thân mật và quen thuộc đều bị lấy mất đi trong giây lát, bởi chúng ta đứng giữa một chuyển đoạn nên chúng ta không thể đứng yên. Chính vì lý do đó mà nỗi ưu sầu cũng phải đi qua: sự vật mới trong chúng ta, đã len vào lòng chúng ta, đã đi vào gian phòng sâu kín nhất và đã không còn trong tâm hồn chúng ta, nó đã hoà vào máu chúng ta và như vậy chúng ta không còn biết cái gì xảy ra nữa. Người ta đã dễ dàng khiến chúng ta tin tưởng rằng không có gì xảy ra cả. Song lẽ, đúng là chúng ta đã chuyển hoá như một chốn ngụ cư đã chuyển hoá bởi sự có mặt của một tân khách. Chúng ta không thể nói rằng ai đến, có lẽ chẳng bao giờ chúng ta biết được. Nhưng nhiều dấu hiệu chứng tỏ rằng tương lai đã đi vào chúng ta theo kiểu đó để tự chuyển hoá trong chúng ta rất lâu trước khi nó xảy ra. Và đó là lý do tại sao cô đơn và chuyên chú là điều vô cùng quan trọng khi người ta buồn rầu: bởi giây phút khởi đầu có vẻ đầy biến cố lúc tương lai đặt chân vào trong chúng ta, vô cùng gần gũi cuộc sống hơn là khoảnh khắc ồn ào và ngẫu nhiên xảy đến với chúng ta như thể nó đến từ bên ngoài. Chúng ta càng lặng lẽ, kiên nhẫn và mở lòng ra bao nhiêu khi chúng ta ưu sầu thì cái mới lạ đi vào chúng ta càng sâu xa và càng vững vàng bấy nhiêu, chúng ta càng khiến nó trở thành thành phần của chúng ta một cách hữu hiệu bấy nhiêu, nó càng trở thành định mệnh của chúng ta nhiều hơn bấy nhiêu và một ngày kia khi nó "xảy ra" nghĩa là bước mạnh bạo ra khỏi chúng ta để đến với thế giới thì trong thâm tâm chúng ta, chúng ta sẽ cảm thấy gần gũi và thân mật với nó bấy nhiêu. Và đó là điều cần thiết. Điều cần thiết - và cũng chính là đích điểm và sự trưởng thành của chúng ta dần dần hướng tới là không có gì xa lạ xảy đến cho chúng ta duy cái lâu nay đã thuộc về chúng ta. Chúng ta đã phải đổi lại rất nhiều quan niệm về vận hành, chúng ta sẽ dần dần còn phải học nhận thức rằng cái mà chúng gọi là định mênh phát xuất từ bên trong chứ không phải từ bên ngoài con người. Chỉ vì nhiều người không thu nhiếp được định mệnh họ trong bản thân mình trong khi nó đang sống trong họ mà không nhận thức được rằng định mệnh phát xuất từ nơi họ; nó quá xa lạ với họ đến nỗi, trong sự ngỡ ngàng sợ hãi, họ nghĩ rằng nó phải đi vào trong họ vào chính cái lúc đó, bởi họ quả quyết thề chưa từng gặp cơ sự gì tương tự như vậy trong họ trước kia. Cũng như từ lâu người ta nhầm lẫn về sự vận hành của mặt trời nên ngay cả bây giờ họ vẫn còn nhầm lẫn về sự vận hành của cái Đang Xảy Ra. Tương lai đứng yên, bạn Kappus thân mến, nhưng chúng ta di động hoài trong không gian vô biên.

Thế thì định mệnh không khó khăn với chúng ta sao được?

Và nếu chúng ta trở lại nỗi cô đơn, càng ngày chúng ta còn thấy rõ rằng, trong thâm sâu của nó, nỗi cô đơn chẳng phải là cái chúng ta có thể tuỳ ý muốn lấy hay bỏ đi. Chúng ta là nỗi cô đơn. Quả thực chúng ta có thể lừa dối và làm như thể cô đơn không có vậy. Chỉ có thế. Nhưng tốt hơn chúng ta nên nhận thức rằng chúng ta cô đơn, vâng, và bắt đầu từ chân lý này. Tất nhiên chúng ta sẽ bị quaycuồng choáng váng; bởi tất cả những cứ điểm trên đó nhỡn mục chúng ta thường dừng nghỉ đều bị lấy đi khỏi chúng ta, chẳng còn gì gần gũi nữa, và tất cả những cái xa cách đều xa cách đến vô biên. Chỉ có người nào gần như bất thình lình bị lôi ra khỏi phòng riêng hắn và bị đặt lên đỉnh rặng núi cao thì mới có cảm giác tương tự như vậy; một nỗib ất an vô song, một sự buông thả cho một cái gì vô danh gần như sẽ huỷ hoại hắn. Hắn sẽ cảm tưởng mình đang rơi hay bị quăng vào thinh không hoặc nổ tung thành muôn ngàn mảnh, tâm trí hắn phải bịa đặt trí trá biết chừng nào để khôi phục lại và giải thích trạng thái của cảm quan hắn! Đối với kẻ nào trở nên cô đơn cũng vậy, tất cả mọi khoảng cách, tất cả mọi kích thước để thay đổi; phần lớn những thay đổi này đều xảy ra đột ngột và rồi, như đối với người ở chót vót trên đỉnh núi, biết bao hình ảnh dị thường và cảm giác quái gở dâng lên trong hắn dường như vượt ra ngoài tất cả mọi chịu đựng. Nhưng chúng ta cũng cần phải cảm nghiệm điều đó nữa. Chúng ta phải đảm đương cuộc Hiện Sinh của chúng ta bằng bất cứ cách nào càng rộng rãi bao nhiêu càng hay bấy nhiêu; tất cả mọi sự, ngay cả cái chưa từng nghe thấy bao giờ có thể cũng phải bao gồm trong đó nữa. Tựu trung, lòng can đảm duy nhất đòi hỏi chúng ta là: phải có can đảm đối diện với cái dị thường nhất, cái kỳ diệu nhất và cái bất khả giải minh nhất mà chúng ta có thể gặp phải, nhân loại hèn nhát trong ý hường đó đã gây ra cho cuộc đời không biết bao nhiêu là thiệt hại, cái kinh nghiệm được gọi là "viễn tượng", cái toàn thể được gọi là "tinh thần thế giới", sự chết, tất cả những điều này vô cùng quan thiết với chúng ta, đã bị sự phòng vệ thường nhật xô giạt ra khỏi đời sống đến nỗi những quan năng giúp chúng ta thâu nhận chúng đều bị muội lược đi chưa nói chi tới Linh Thể. Nhưng sự sợ hãi đối với cái bất khả giải minh chẳng những bần cùng hoá cuộc hiện sinh của cá thể, mối tương giao giữa một con người với một kẻ khác cũng bị co thắt bởi nó, như thể mối tương giao ấy đã bị nhấc ra khỏi lòng sông của những khả tính vô hạn và đặt xuống một nơi an toàn trên bờ, nơi không có sự việcgì xảy ra. Bởi chẳng những một mình sự ù lì chịu trách nhiệm đối với những tương giao giữa con người về sự tẻ nhạt không tả xiết và lặp đi lặp lại không đổi mới chán chường; mà cả sự e dè trước bất kỳ cái mới lạ, kinh nghiệm bất khả tiên liệu mà con người nghĩ mình không đủ sức đương đầu cũng phải chịu trách nhiệm nữa. Chỉ có kẻ nào sẵn sàng đón nhận tất cả mọi sự, kẻ không loại trừ bất cứ sự việc gì, ngay cả cái bí ẩn nhất, mới sống được với người khác như một cái gì sống động và mới khai thác cạn nguồn cuộc hiện hữu của mình. Vì nếu chúng ta nghĩ về cuộc hiện hữu này như một căn phòng lớn hay nhỏ, thì chúng ta sẽ thấy rõ rằng phần đông mọi người chỉ học biết có một xó của căn phòng của họ thôi, một chỗ bêncửa sổ, một sân ván trên đó họ đi tới đi lui. Do đó họ có được một chút an ổn nào. Nhưng tuy nhiên chính sự bất an nguy hiểm lại có tính chất người hơn cả, nó khiến những tù nhân trong truyện của Poe sờ mó được hình thù ngục tối khủng khiếp của họ và không cảm thấy xa lạ với sự kinh hoàng vô tả của nơi họ ở. Song le chúng ta không phải là tù nhân. Không có cạm bẫy nào giương ra xung quanh chúng ta, không có gì đe doạ hay khiến chúng ta phải lo âu. Chúng ta được đặt trong cuộc sống như một yếu tố thích hợp với chúng ta nhất và trên cả sự kiện này, qua muôn ngàn năm thích ứng chúng ta đã trở nên giống hệt đời sống đến nỗi, khi chúng ta giữ mình tĩnh lặng, bằng mộtchúng ta bắt chước diễm phúc, chúng ta khó mà phân biệt được mình với tất cả những gì xung quanh chúng ta. Chúng ta không có lý do gì để nghi kỵ thế giới, vì nó đâu có nghịch lại ta. Nếu nó có những sự khủng khiếp thì đó là sự khủng khiếp của chúng ta, nếu nó có những vực thẳm thì những vực thẳm này thuộc về chúng ta, nếu có những hiểm hoạ dàn ra bên chúng ta, thì chúng ta phải cố mà yêu lấy những hiểm hoạ ấy. Và nếu chúng ta xếp đặt cuộc đời chúng ta theo nguyên tắc khuyên nhủ chúng ta rằng chúng ta phải ôm ghì sự khó khăn thì lúc đó cái hiện nay có vẻ nghịch nhất sẽ trở thành cái chúng ta tin cậy nhất và thấy trung thành nhất với chúng ta. Làm thế nào chúng ta có thể quên những thần thoại cổ xưa mà người ta thấy ở khởi thuỷ của tất cả mọi dân tộc, những thần thoại về những con rồng khủng khiếp vào cái giây phút tối hậu đã biến thành những nàng công chúa tuyệt trần; có lẽ tất cả những con rồng của cuộc đời chúng ta đều là những nàng công chúa đang chờ đợi để nhìn thấy chúng ta đẹp và kiêu hùng một lần. Có lẽ tất cả những gì khủng khiếp trong tự thể thâm sâu đều là một cái gì bơ vơ không nơi nương tựa đang cần chúng ta trợ giúp.

Vậy, bạn Kappus thân mến, bạn không nên sợ hãi khi nỗi buồn sâu dâng lên trong bạn, dầu cho nó là một nỗi buồn lớn hơn tất cả nỗi buồn mình bạn đã trải qua. Khi một nỗi xao xuyến đi qua, như bóng tối hay ánh áng của mây nổi, trên bàn tay và trên công việc bạn làm, thì bạn phải nghĩ rằng có một cái gì đang hình thành trong bạn, rằng cuộc đời không quên bạn, rằng cuộc đời giữ bạn trong tay của nó và sẽ không bao giờ bỏ rơi bạn. Tại sao bạn lại muốn loại ra khỏi cuộc đời bạn những khổ đau, lo âu, những ưu sầu trĩu nặng mà bạn không biết công việc mà những trạng thái này đang tác thành trong bạn? Tại sao bạn lại tự hành hạ bạn với câu hỏi: tất cả những điều đó từ đâu đến, tất cả những điều đó sẽ đi đến đâu? - Bạn đã biết rõ rằng bạn là cuộc cách mạng và không muốn gì cho bạn ngoài thay đổi mà. Nếu một vài trạng thái nào đó trong bạn có vẻ bệnh hoạn, hãy tự nhủ rằng bệnh hoạn là một cách cho cơ thể xua đuổi cái gì trái ngược với nó. Vậy bạn phải giúp bệnh tật này tiếp tục lộ trình của nó. Đó là cách duy nhất cho cơ thể để tự vệ và tăng trưởng. Biết bao sự việc đang tác thành trong bạn trong giây phút đó! Hãy kiên nhẫn như một bệnh nhân và tin tưởng như một người đang lành bệnh: có thể bạn là một trong hai kẻ đó. Hơn thế nữa: bạn còn là thầy thuốc và bạn phải tin cậy nơi bạn. Nhưng trong tất cả mọi bệnh tật đều có những ngày thầy thuốc cũng không biết làm gì hơn là chờ đợi. Và nếu bạn là thầy thuốc cho chính bạn, thì đây là việc bạn phải làm trên tất cả mọi việc.

Đừng quan sát bạn nhiều quá. Tránh đừng rút ra từ cái đang xảy ra trong bạn những kết luận hấp tấp: hãy cứ để kệ nó làm. Nếu không bạn sẽ đi đến chỗ khiển trách (tôi muốn nói về phương diện luân lý) quá khứ của bạn hiện đang góp một phần vào tất cả những gì đang tình cờ xảy đến với bạn hôm nay... Nói chung, chúng ta phải dè dặt về cách dùng chữ và thường khi chỉ nguyên một danh từ tội lỗi cũng đủ làm tan vỡ một cuộc đời chứ không phải chính sự việc vô danh kia đáp ứng với một nhu cầu và tìm thấy dễ dàng chỗ đứng trong đời sống. Sự tiêu dùng sức lực đối với bạn có vẻ quá đáng vì bạn quá đề cao sự chiến thắng. Sự việc "to tát" mà bạn đã làm không nằm trong sự chiến thắng dầu rằng cảm thức mà bạn có về một cuộc chiến thắng đúng. Sự việc to tát là bạn đã thay thế nổi một sự dối trá bằng cái chân thành và chân thật...

Bây giờ nói về những tình cảm thanh khiết là những tình cảm mà chúng ta tập trung toàn thể con người chúng ta và nâng cao chúng ta, không thanh khiết là những tình cảm chỉ đáp ứng một phần chúng ta và do đó làm ta méo mó.

Sự hoài nghi cũng có thể trở thành một điều tốt nếu bạn huấn luyện nó, nó phải thành một dụng cụ của nhận thức và lựa chọn. Hãy hỏi nó khi nó muốn tìm một điều gì, tại sao nó thấy điều đó xấu. Đòi nó những chứng cứ. Bạn sẽ thấy nó lúng túng và bối rối và có thể nó sẽ kháng cự. Nhưng bạn đừng chịu thua. Một ngày kia kẻ phá hoại này sẽ trở thành một trong những người thợ giỏi nhất của bạn, có thể là người thông minh nhất trong số những kẻ làm việc để kiến tạo đời bạn không biết chừng (...).

Tôi luôn luôn nghĩ đến bạn trong những ngày lễ vừa qua và tưởng tượng thấy bạn sống rất trầm lặng trong đồn binh heo hút giữa rừng núi hoang vu trùng điệp mà trên đó cuồng phong giày vò xối xả như muốn ăn tươi nuốt sống.

Sự trầm lặng phải mênh mông mới chứa nổi âm thanh và chuyển động như vậy và khi nghĩ rằng thêm vào đó còn có sự hiện diện của đại dương xa như âm ba thân mật nhất của một hoà khúc tiền sử, lúc đó người ta chỉ có thể ước mong bạn buông thả mình cho nỗi cô liêu huy hoàng tráng lệ đó với lòng kiên nhẫn và tin tưởng không có gì có thể cướp được nỗi cô liêu ấy ra khỏi cuộc đời bạn nữa, nó sẽ lặng lẽ tác động một cách liên tục và hữu hiệu như một sức mạnh vô danh trên tất cả những gì bạn sống và làm, như máu huyết của tổ tiên chúng ta trong chúng ta hoà hợp với máu chúng ta để làm thành một cái gì độc nhất vô nhị không lặp lại mà chúng ta biểu lộ ở mỗi khúc quanh của đời sống chúng ta...

Nghệ thuật nữa, đó cũng chỉ là một cách sống, và người ta có thể sửa soạn cho lối sống đó mà không biết trong khi sống nó bằng cách này hay cách khác; trong tất cả những gì đáp ứng với thực tại người ta gần nghệ thuật hơn những nghề nghiệp không căn cứ chút nào vào đời sống, những nghề nghiệp tự nhận là nghệ sĩ, trong khi bắt chước nghệ thuật, lại chối bỏ và xúc phạm nó. Báo chí cũng vậy, hầu như tất cả ngành phê bình, ba phần tư của cái người gọi hay muốn gọi là văn nghệ. Nói tóm lại, tôi vui mừng thấy bạn tránh những nẻo đường này và cô đơn và can trường trong thực tế gian nan thô bạo. Mong rằng năm mới tới sẽ lưu giữ bạn và giúp bạn mạnh tiến trên con đường đó.

Thân ái. Bạn bạn mãi mãi.

(Theo bản dịch Nguyễn Hữu Hiệu)

(Nguồn: Tạp chí Thơ –HNV)