Minh họa của Lê Minh Hải

Các sáng tác của bà đa phần thể hiện sự giằng xé mãnh liệt trong nội tâm, những diễn biến phức tạp và đầy mâu thuẫn ở nhiều góc độ khác nhau của con người, đặc biệt là ở phụ nữ. Trong các tác phẩm của bà dù tiếp cận nhân vật từ góc độ nào, cách thể hiện nào cũng đều sáng lên tính nhân văn cao cả và lòng nhân hậu của một nhân cách lớn.      

1.
Nàng ra lệnh rằng không muốn mọi thứ bị xáo trộn và khóa sập cửa phòng.
Căn nhà thật tĩnh lặng. Mưa cứ đều đặn tuôn ra từ vòm trời nặng trịch không một tia chớp, không vết nứt, không lời hứa hẹn. Một thanh củi lửa rực sáng trong chiếc lò sưởi rộng rãi và soi tỏ những căn hộ xa xỉ ở góc xa hơn.
Người đàn bà lôi ra một mớ thư dày trong một xó xỉnh nào đó ở bàn làm việc đã được buộc chặt lại bằng những dây bện thô, chắc và đặt nó trên cái bàn giữa căn phòng.

Nàng phải tự đấu tranh cho những dự định sắp làm hàng tuần. Có một cuộc giằng xé khốc liệt hiện lên trên những đường nét của một khuôn mặt gầy gò và nhạy cảm; đôi bàn tay nàng quá dài, quá mỏng mảnh và gân guốc.
Sợi dây cột những lá thư bung rạc sau nhát kéo của nàng. Những con chữ được giải thoát trượt dài trên bàn và nàng, trong chớp mắt đã miết những ngón tay vào giữa, tráo loạn xạ những trang giấy phủ kín mặt bàn rộng.

Trước mặt nàng là đủ các phong bì với kích thước và hình dáng khác nhau, tất cả chúng đều có ghi địa chỉ viết tay của một người đàn ông và một người đàn bà.  Chàng đã gửi trả lại tất cả những lá thư của nàng khi nàng yêu cầu vào một ngày nàng bệnh vì nỗi khiếp sợ vào những khả năng. Có nghĩa rằng nàng muốn thiêu rụi tất cả chúng, của chàng và của nàng. Đã bốn năm trôi qua, nàng vẫn luôn phải gặm nhấm những lá thư một mình kể từ đó - nàng tin rằng chúng phải chịu đựng nàng, và cứu rỗi tinh thần nàng từ sự hủy diệt hoàn toàn.

Nhưng hiện tại những ngày này lại ập tới khi sự linh cảm về nguy hiểm không còn ai để ý đến nữa. Nàng biết rằng trước nhiều tháng đã qua, nàng sẽ phải rời xa kho báu của mình, đã không còn người bảo vệ nó. Nàng quặn lại trong những nỗi đau khi phát hiện ra những lá thư này được gửi đến đến những người khác - tới một người mà trên tất cả, vô cùng gần gũi với nàng, phong thái dịu dàng và những năm tháng ái mộ anh ta đã quá đỗi thân thương với nàng.
 

Nàng bĩnh tĩnh chọn một lá thư ngẫu nhiên từ đống giấy kia và quăng nó vào lửa thiêu rào rạo. Lá thứ hai ném xuống gần như vẫn bình tĩnh, lá thư ba trên tay bắt đầu run rẩy; và trong phút bấn loạn cực độ nàng đã ném lá thứ tư, thứ năm, thứ sáu vào ngọn lửa đang ngộp thở.

Sau đó nàng dừng lại và bắt đầu thở hổn hển - nàng cố tỏ ra mạnh mẽ, nhìn chằm chằm vào ngọn lửa với ánh mắt đầy đau khổ và man dại. Ồ, nàng đã làm những gì! Đã không làm được những gì! Nàng bắt đầu bới tìm trong những lá thư trước mặt với sự sốt sắng tột độ. Những lá thư mà nàng hủy hoại tàn nhẫn, quá tàn nhẫn đã bị quăng đạp ra khỏi sự tồn tại của nàng. Thiên đàng đâu phải là tối thượng, điều tối thượng được viết ra trước khi họ học được chúng rồi, hoặc dám nói cùng nhau “Anh yêu em”. Không, không; nó vốn dĩ là vậy, đã đủ an toàn. Nàng nở nụ cười mãn nguyện và giữ nguyên nụ cười trên bờ môi. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu một thứ quý giá nhất và bị khinh suất nhất mất đi! Trong từng con chữ của nỗi đam mê đã nguội lạnh ăn mòn tâm não nàng từ lâu, nó dấy lên từng ngày trong nàng như thể đã từng làm hàng trăm lần trước đó mỗi khi nàng nghĩ tới. Nàng đã nghiền nát nó trong lòng bàn tay khi tìm ra nó. Rồi nàng lại hôn đi hôn lại. Nàng xé từng góc của mảnh thư bằng hàm răng trắng nhởn sắc nhọn, nơi những cái tên được viết lên, nàng cắn các mảnh vụn rồi nếm nó trên môi và lưỡi như thể nuốt miếng bánh trời ban.

Lòng biết ơn vô bờ khiến nàng cảm thấy dường như không thể thiêu rụi được chúng! Làm thế nào có thể khỏa lấp nỗi hoang liêu và trống trải từng ngày không có chúng; chỉ với những suy nghĩ ấy thôi, những suy nghĩ mơ hồ rằng nàng không thể giữ chúng trên đôi tay, trên bầu má và trong trái tim như nàng đã từng.

Người đàn ông này đã biến mạch nước trong huyết quản nàng thành rượu vang, hương vị của nó đã khiến cả hai mê sảng. Tất cả đã thành quá khứ, những lá thư mà nàng đã từng bao bọc trong vòng tay. Nàng lại thở nhẹ và mãn nguyện, ngả gò má nóng bừng lên chúng.

Nàng đang nghĩ cách giữ lại chúng mà không làm tổn thương hết mức có thể đến một ai khác khi bị chúng đâm vào tàn nhẫn hơn một lưỡi dao sắc ngọt.

Cuối cùng nàng đã tìm ra cách. Cách này đã khiến nàng khiếp sợ và hoang mang lúc đầu, nhưng nàng đã đạt được bằng cách khấu bỏ sự cầu toàn để chấp nhận hoài nghi. Tất nhiên, có nghĩa là nàng đã thiêu rụi chúng trước khi cái kết xảy ra. Nhưng cái kết đã xảy ra thế nào và khi nào? Ai có thể nói cho nàng? Nàng sẽ chống lại khả năng xảy ra tai nạn bằng việc để chúng phải chịu trách nhiệm lên từng lá thư mà nên được tha thứ cho một diễn giải trong nội dung của chúng.

Nàng đánh thức mình khỏi những suy nghĩ vẩn vơ và gom những lá thư rải rác lại một lần nữa, cột chúng lại với nhau bằng một sợi dây dai chắc. Nàng gói gọn chúng trong mảnh giấy dày màu trắng bóng loáng. Sau đó nàng viết bằng mực lên trên phía sau nó, những chữ cái thật to, tròn vành:
“Tôi để lại gói kiện này để tỏ lòng quan tâm đến người chồng của tôi. Bằng lòng tin tuyệt đối về sự chân thành và tình yêu của chàng, tôi đề nghị chàng hãy thiêu hủy những gì chưa mở.”

Nó không được niêm kín, chỉ buộc bằng sợi dây thừng gói lại, nàng có thể bỏ đi và thay thế tại bất cứ thời điểm nào cơn hài hước đến với nàng để vượt qua một giờ trong giấc mơ say đắm về những ngày nàng cảm thấy mình còn sống.
 
2.
Nếu chàng đến mở gói thư trong niềm xúc động đầu tiên của niềm cay đắng thì sẽ không có một sự do dự nào cả. Để thiêu hủy nó kịp thời và không cần thắc mắc có vẻ như một sự thể hiện đón chào một lòng sùng mộ - một cách để tiếp cận nàng, khóc to tình yêu của chàng với nàng trong khi thế giới vẫn tràn ngập ảo ảnh về sự hiện diện của nàng. Nhưng nhiều tháng đã trôi qua kể từ mùa xuân họ thấy nàng sõng soài trên sàn nhà, tay nắm chặt chìa khóa bàn làm việc, thứ duy nhất mà nàng dường như đã cố nắm lấy khi Thần Chết đem nàng đi.

Ngày này cũng giống như ngày cách đây một năm, khi những chiếc lá bắt đầu rơi và mưa vẫn đều đặn tuôn ra từ vòm trời nặng trịch không một tia chớp, không lời hứa hẹn. Chàng bỗng dưng quờ vào gói kiện trong một góc bàn làm việc của nàng. Và cũng như nàng đã làm cách đây một năm, chàng mang nó đặt lên cái bàn, đứng đó, và nhìn chăm chăm với một ánh mắt hoang mang tột độ trước cái dòng tin:
“Tôi để lại gói kiện này để tỏ lòng quan tâm đến người chồng của tôi. Bằng lòng tin tuyệt đối về sự chân thành và tình yêu của chàng, tôi đề nghị chàng hãy thiêu hủy những gì chưa mở.”

Nàng đã không sai, từng đường nét trên gương mặt chàng - không còn trẻ nữa - nói lên lòng chân thành và trung thực, và ánh mắt của chàng cũng thủy chung như ảnh mắt của con cún và đầy thương yêu. Chàng là một người đàn ông cao lớn và mạnh mẽ, đứng đó trong ánh lửa, với đôi vai khom khom, mái tóc mỏng màu xám, và khuôn mặt khác lạ, chỉ đẹp trai khi chàng cười. Nhưng chàng vẫn chậm rãi. “Thiêu hủy những gì chưa mở”, chàng đọc to lại, “nhưng tại sao lại chưa mở?”

Chàng cầm lại gói thư trên tay, xoay xoay và cảm nhận nó, phát hiện rằng nó được bọc bởi nhiều lá thư chồng lên nhau.
Vì vậy đây là những lá thư mà nàng đã yêu cầu chàng thiêu hủy khi chưa mở. Dường như trong suốt cuộc đời nàng chưa bao giờ có nổi một bí mật từ chàng. Chàng biết nàng tỏ ra lạnh lùng và thiếu cuồng nhiệt, nhưng thực chất luôn quan tâm đến sự thoải mái và hạnh phúc của chàng. Có thể chàng không thể nắm giữ trong tay bí mật của một ai khác, mà đã tâm sự với nàng và nàng hứa sẽ bảo vệ nó? Nhưng không, nàng đã cho thấy một thực tế bằng những dòng chữ khác. Bí mật là của riêng nàng, những điều ẩn chứa trong những lá thư này, nàng muốn nó được chết theo mình mãi mãi.

Nếu chàng có thể tưởng tượng về nàng như trên bờ vực mờ ảo phía xa đang đợi chàng trong nhiều năm dang rộng tay đến và ôm nàng lần nữa, chàng sẽ không do dự. Chàng từng nghĩ một cách đầy hi vọng “trong một khoảnh khắc gặp gỡ kì diệu của thời gian, những linh hồn gặp nhau, nàng sẽ nói với tôi tất cả, cho tới khi tôi có thể chờ đợi và tin tưởng”. Nhưng chàng đã không thể tưởng tượng ra nàng trong bất cứ thiên đường xa xôi nào đang chờ mình. Chàng cảm thấy không có những phần nào dù nhỏ nhất của nàng trên vũ trụ này hơn là cảm giác trước đó nàng đã được sinh ra trên trái đất. Còn nàng đã thể hiện bản thân với những ý nghĩa khủng khiếp trong một ước muốn vô hình, được thốt ra khi sự sống vẫn chạy trong huyết quản của nàng; biết rằng có thể chạm tới chàng khi sự hủy diệt của cái chết diễn ra giữa họ, nhưng thốt lên với tất cả niềm tin vào sức mạnh và tiềm năng của nó. Chàng đã xúc động vô cùng trước sự táo bạo huy hoàng, sự vĩ đại của hành động, đồng thời tôn vinh chàng và nhấc chàng lên trên cái đầu của con người bình thường khác.

Vậy bí mật nào một người phụ nữ đã chọn để chết cùng nàng ấy? Những gợi ý nhanh chóng ập đến tâm trí chàng, nhanh chóng đeo bám những ám ảnh trong tâm can con người bản năng. Những ngón tay chàng tù túng trên cái gói thư, và chàng chìm trong cái ghế bên cạnh chiếc bàn. Sự nghi ngờ khổ sở mà có lẽ bàn tay khác chia sẻ cùng chàng những suy nghĩ của nàng, tình thương của nàng, cuộc sống của nàng đã tước đoạt chàng ngay tức khắc danh dự và lí trí. Chàng thọc ngón tay cái bên dưới sợi dây mà chỉ một vòng có thể bung ra - “Với lòng tin tuyệt đối vào lòng chân thành và tình yêu của chàng”. Nó không được viết lên bằng các kí tự nhảy múa trước mắt, nó dường như là một lời thầm thì với tâm hồn chàng. Với những cơn chấn động của nỗi đau chàng gập đầu xuống những lá thư.

Chàng lúc này như một nhà thấu thị giữ một lá thư trước trán và dường như làm thế để khám phá nội dung bức thư. Chàng tự hỏi trong phút giây man dại rằng nếu một món quà bày tỏ một sức mạnh của ước muốn như vậy, có thể nó không đến với chàng. Nhưng lúc này chàng chỉ có ý thức duy nhất về bề mặt giấy mịn màng, cái lạnh rờn rợn trên đôi lông mày, giống như cách với tới bàn tay một người đàn bà đã chết.

Nửa giờ trôi qua, chàng ngẩng đầu lên. Một cuộc xung đột không tả xiết đã bùng nổ trong chàng, nhưng lòng chân thành và tình yêu của chàng đã chinh phục được. Khuôn mặt chàng xanh xao và sâu hoắm những đau khổ, nhưng không có bất cứ sự do dự nào trên đó.

Chàng không cho một giây phút nào nghĩ về gói thư dày dặn bị liếm bởi những lưỡi lửa, và cháy đen, tiết lộ một nửa bí mật tới đôi mắt của chàng. Đó không phải những gì nàng muốn. Chàng đứng dậy, và cầm một cái chặn giấy bằng đồng từ chiếc bàn, buộc nó chắc chắn vào cái gói thư. Chàng bước đến cửa sổ và nhìn xuống dưới đường. Bóng tối trùm các nẻo và trời vẫn mưa. Chàng có thể nghe thấy tiếng mưa tí tách ngoài cửa sổ, và có thể nhìn thấy nó rơi qua mép cửa màu vàng xỉn ánh lên bởi đèn đường.

Chàng chuẩn bị đi ra ngoài, và hoàn toàn sẵn sàng rời khỏi ngôi nhà nhét cái gói thư nặng vào sâu trong túi áo choàng.
Chàng không vội vã trên con phố như bao người, chậm rãi bước từng bước dài và thận trọng, có vẻ như không để tâm đến gió lạnh và mưa đang tấp vào mặt bất chấp sự che chắn của chiếc ô.

Chỗ ở của chàng không xa khu buôn bán kinh doanh của thành phố; và đó không phải khoảnh khắc lí tưởng trước khi chàng nhận ra mình tại đầu cầu vắt sang bên kia sông - con sông sâu, rộng, nước xiết, đen ngòm chia hai tiểu bang. Chàng đã đi trên quá nửa cây cầu. Gió thốc dữ dội và quyết liệt. Bóng đêm nơi chàng đứng là bất khả xâm phạm. Hàng ngàn ánh đèn trong thành phố như những ngôi sao dày đặc trên bầu trời, chìm vào một chân trời xa xôi bí ẩn nào đó, bỏ mặc chàng một mình trong vũ trụ vô biên đen ngòm.

Chàng rút gói thư từ túi và tựa vào lan can bằng đá trên cây cầu, quăng nó xuống lòng sông. Nó rơi thẳng và mau lẹ từ bàn tay của chàng. Chàng không thể dõi theo nó trong bóng tối, không nghe thấy bất cứ âm thanh nào của nó khi chìm xuống nước sâu. Nó đã lặng lẽ tan biến trong cái không gian đen kịt huyễn mộng. Chàng cảm nhận như thể nó đã quay về với nàng trong một thế giới mơ hồ nơi nàng đã đi xa.
 
3.
Một hoặc hai giờ sau đó chàng đã ngồi tại bàn trong công ti của một số người mà chàng đã mời dùng bữa cùng hôm đó. Một cảm giác vô hình đè nặng lên tâm trí chàng, một xác tín rằng có thể có một bí mật nào đó mà người đàn bà đã chọn để chết theo nàng ấy. Suy nghĩ này ám ảnh chàng, nó chiếm toàn bộ tâm não chàng. Nó bóp nghẹt trái tim chàng, khiến từng hơi thở phải tồn tại trong những phút giây đau đớn còn tươi ngời ngợi.

Những người đàn ông đối với chàng đã không còn là những người bạn của ngày hôm qua, trong mỗi người chàng đều phân biệt được một kẻ thù rình rập. Chàng đã không nói chuyện với một ai trong số họ. Chàng đang cố nhớ lại cách này tự thực hiện từng thứ một, cố gắng gợi nhắc các cuộc thoại, biểu hiện vi diệu trên gương mặt có thể cho thấy chàng không nghi ngờ lúc này, những sắc thái biểu đạt của ngôn từ dường như chỉ là sự trao đổi thông thường trong những tiện nghi xã hội.

Chàng dẫn dắt cuộc đối thoại theo chủ đề về phụ nữ, thăm dò ý kiến và kinh nghiệm của những người đàn ông này. Không có ai chỉ ra sức mạnh công hiệu để điều khiển tình yêu thương của bất kì người đàn bà nào anh ta mến chọn. Chàng đã nghe những lời tự hào rỗng tuếch trước đó từ cùng nhóm người và đã luôn tỏ ra khinh miệt chế giễu. Nhưng đêm nay, từng lời nói tưởng chừng rỗng tuếch, ngớ ngẩn đó lại có khả năng tiết lộ những ý nghĩa mới mà chàng xưa nay chưa bao giờ nghĩ tới.

Chàng mừng vì họ đã đi. Chàng muốn được ở một mình, không phải có ý định ngủ. Chàng đã sốt sắng muốn giành lại căn phòng của nàng, căn phòng mà nàng đã sống cả một quãng đời dài ở đó, cũng là nơi chàng tìm thấy những lá thư này. Chắc chắn chúng còn ở một nơi nào khác, chàng nghĩ, một số mảnh thư bị bỏ quên, một số tâm trạng được viết ra mà không được bao bọc bởi một lệnh bất khả xâm phạm nào.

Vào lúc mà chàng thường đã đi nghỉ vào ban đêm chàng vẫn ngồi trước bàn làm việc của nàng lục tìm trong các ngăn kéo, hộc bàn, góc xó. Chàng không bỏ qua bất cứ mảnh giấy nào chưa đọc. Nhiều lá thư chàng tìm thấy đã cũ: một số chàng đã đọc trước đó, một số thì mới. Nhưng chàng vẫn chưa tìm được chứng cớ mong manh nào về người vợ của chàng không phải một người đàn bà trung thực và chân thành mà chàng luôn tin rằng vậy. Đã gần trọn đêm trước khi cuộc tìm kiếm không có kết quả kết thúc. Cuối cùng, một giấc ngủ muộn phiền mà chàng giành lại vài giờ ngày càng tăng lên những giấc mơ quái đản, cuồng nhiệt, chàng có thể nghe và nhìn thấy lờ mờ dòng sông đen ngòm đang ào ạt lấy đi trái tim, khát vọng và cuộc sống của mình.

Nhưng không phải là nỗi cô đơn trong những lá thư mà người đàn bà lừa dối cảm xúc của họ, chàng nghĩ. Điều này chàng biết, đặc biệt là trong tình yêu, việc đánh dấu các đoạn ẩn chứa tình cảm trong một cuốn sách thơ hay văn xuôi cũng tiết lộ một phần suy nghĩ che giấu trong họ. Có thể nàng đã làm như vậy không?

Sau đó bắt đầu một nhiệm vụ thứ hai mệt mỏi và khó khăn hơn trước, lật giở từng trang một, tất cả đống khổng lồ trong căn phòng của nàng - sách tiểu thuyết, thơ, triết học. Nàng đã đọc tất cả chúng; nhưng không nơi nào có một dấu hiệu mà chàng có thể tìm thấy tác giả lặp lại bí mật về sự tồn tại của nàng - những bí mật mà chàng đã giữ trên tay và quăng nó xuống lòng sông.

Chàng bắt đầu thận trọng và dần dần đặt câu hỏi về từng thứ một, cố gắng tìm hiểu một cách gián tiếp những suy nghĩ của nàng. Trước hết chàng hiểu nàng không dễ tha thứ bởi vẻ lạnh lùng của nàng. Một phần ngưỡng mộ trí tuệ của nàng, thành tích của nàng, vẻ đẹp của nàng trước khi bệnh. Tuy nhiên, vẻ đẹp của nàng thiếu hơi ấm của màu sắc và sự biểu hiện. Nàng được ca ngợi về vẻ dịu dàng và đôn hậu bởi những người thông minh và khéo léo khác. Ồ, thật vô ích khi cố gắng khám phá bất cứ điều gì từ người đàn ông! Chàng có thể đã biết. Những người đàn bà sẽ nói về những gì họ biết.

Họ đã nói chuyện, không dè dặt. Hầu hết họ đều yêu mến nàng, những người đã không giữ nàng trong sự tôn thờ và kính trọng.
 
4.
Thế nhưng, “có một bí mật mà người đàn bà đã chọn để chết cùng nàng ấy”, suy nghĩ này lại tiếp tục ám ảnh và giày vò chàng trong những ngày còn lại. Những ngày và đêm bất trắc bắt đầu từ từ khiến chàng suy nhược và bị tra tấn. Một sự bảo đảm tồi tệ nhất mà chàng rất sợ là yêu cầu chàng phải được bình yên, thậm chí ngang mức hạnh phúc.

Dường như không còn khoảnh khắc nào nên đến và đi, giảm hoặc tăng trên thế giới, cười và chết. Còn ý nghĩa gì nữa nếu tiền bạc đến với chàng bởi một vòng cơ hội và né tránh chàng. Sự trống rỗng và vô nghĩa khiến chàng dường như là một công cụ cho những trò giải trí mà thế giới đòi hỏi. Đồ ăn thức uống bày trước chàng đã không còn hương vị gì nữa. Chàng đã không còn quan tâm đến ánh nắng mặt trời hay những đám mây sà xuống chàng. Một điều độc ác đã đánh gục chàng tại những điểm yếu nhất, làm tan vỡ toàn bộ con người chàng, bỏ mặc chàng ở lại với một khát muốn trong tâm hồn, muốn biết được bí ẩn chàng đã nắm giữ trong tay và quăng nó xuống lòng sông.

Một đêm khi không còn những ngôi sao lấp lánh, chàng đi lang thang không ngừng trên con phố. Chàng đã không còn cảm nhận được những gì người đàn ông và người đàn bà dám hoặc không dám nói với chàng. Chỉ dòng sông hiểu. Chàng đã đi và đứng trên cây cầu hàng giờ kể từ đêm khi bóng tối khép lại và bao trùm quanh chàng.

Chỉ dòng sông hiểu. Nó cất tiếng bi bô, và chàng lắng nghe nó, nó không nói gì cả, nhưng nó hứa tất cả. Chàng có thể nghe nó hứa với âm thanh êm ái, yên bình và ngọt ngào nhất. Chàng có thể nghe thấy bản nhạc của nước mời gọi chàng.
Khoảnh khắc sau cùng chàng đã ra đi để tìm nàng, để nắm lấy nàng và bí mật sâu thẳm của nàng trong mênh mông vô tận.
 
LINH ĐAN dịch từ nguyên bản tiếng Anh
 

(Nguồn: Văn nghệ Quân đội)