CHUYÊN MỤC NHÀ VĂN-TÁC PHẨM: NHÀ THƠ THU BỒN
Nhà thơ Thu Bồn
Gần 40 năm đã trôi qua, Thu Bồn đã mở rộng sức hút sang nhiều thể loại. Ông có thơ ngắn, tiểu thuyết, nhưng trường ca vẫn là sở trường của ông. Trong đó Bài ca chim Chơ Rao vẫn được coi là thành công có tính định hướng cho phong cách tiêu biểu của ông. Đây là khúc ca lãng mạn ca ngợi lòng yêu tự do, ý chí bất khuất. Cốt truyện đậm màu sắc lãng mạn nhưng tính cách các nhân vật chân thật, hợp lôgich. Thu Bồn sử dụng tiếng hát như một biểu tượng của sức mạnh chân lý. Tiếng hát giúp ông mở rộng không gian trường ca: Từ không khí âm u của mấy dãy xà lim chết chóc ở Tây Nguyên, tiếng hát gợi hình ảnh quê hương miền xuôi, miền ngược. Ngòi bút Thu Bồn vốn phóng khoáng và gợi cảm được dịp tung hoành trong các khung cảnh hoành tráng, hành động, hùng vĩ, kỳ ảo. Hùng và Rin bị giặc thiêu sống trước đồng bào, trước rừng núi Tây Nguyên, Thu Bồn dựng một khung cảnh bi tráng:
Ùn ùn ngọn lửa cao như núi
Chúng chờ nghe những tiếng rên la
Nhưng lạ lùng thay hai ngọn lửa
Bỗng trầm hùng vang vọng khúc ca
Và một chi tiết sáng tạo như trong bi kịch Hy Lạp cổ xưa: Khi hai sợi dây trói đã cháy, hai người con Kinh Thượng ấy:
Hai ngọn lửa đuốc rùng rùng tiến lại
Hai vòng tay lửa gắn vào nhau
Thu Bồn có sức bút mạnh mẽ. Ông viết nhanh, viết nhiều, chất lượng khá đều. Ông hay trở lại với đề tài Tây Nguyên, vùng đất đánh thức trí tưởng tượng của ông từ tuổi bé thơ, khi bỏ cả ngày xuống chợ Thanh Quýt để xem người Thượng cưỡi voi về mua bán. Trong kháng chiến chống Pháp, ông sống với đồng bào Tây Nguyên, xúc động trước bao tấm gương hy sinh cao cả của đồng bào. Ông sử dụng nhuần nhuyễn các chất liệu Tây Nguyên, hơn thế ông kỳ ảo hoá, tạo thêm sức mê đắm hoang dại và thần kỳ. Những cuộc săn thú săn người trong Ba Dan khát kỳ lạ và lôi cuốn. Đất nước Campuchia hiền hoà tương phản gay gắt với hành động diệt chủng man rợ, quái đản của bọn Pôn Pốt. Chỗ xung đột gay gắt là chỗ Thu Bồn thường cất lên những cảm xúc mạnh mẽ, xây dựng các hình tượng có tầm vóc. Ông lựa chi tiết đặc tả rất có thần. Thủ đô Phnôm Pênh trong nạn diệt chủng:
Những con chuột ăn gót chân người sống
Những con mèo hoang bị chuột tha đi
Nét hùng vĩ của cảnh và người Tây Nguyên được hình tượng hoá:
Quê hương lạnh đắp chăn bằng lửa
Con đại bàng nhắm mắt ngủ trong mây
Cảnh chủ làng săn đuổi đôi trai gái (Ba Dan khát): dòng sông quặn lại/ Mặt trời đau mờ mịt dưới lòng sâu. Cảnh bà mẹ Chàm có đứa con bị giết đi tìm giết mẹ tên giết người. Những hành động bất ngờ của những tính cách mạnh mẽ giàu chất lãng mạn và giàu chất thơ mang tính nhân dân.
Ở những bài thơ ngắn, Thu Bồn cũng viết bằng hơi trường ca. Không được kể chuyện thì ông dùng tình và tứ để biểu hiện. Trong những năm chiến tranh, Thu Bồn muốn mang thơ góp vào công tác tuyên truyền cổ võ chiến đấu, mỗi sự tích ông đều biến thành một đề tài. Cảm xúc và cả ý tưởng đều không theo kịp.
Thu Bồn giờ đây đã vào tuổi bảy mươi. Những năm gần đây, thơ ông hướng về khám phá nội tâm, đúng hơn là chiêm nghiệm lại tháng ngày ông đã sống. Ông nhớ một miền quê thơ ấu, cái làng Phú Thạch, thị xã Tuy Hoà, những lam lũ vất vả một thời xưa. Ông nhớ Hà Nội, Nơi không xa cách được mà mình xa cách rồi. Ông nhớ mùa đông xứ Bắc áo bông rộng thênh thang những năm tập kết. Ông nhớ Những con người đi qua đời tôi chẳng bao giờ gặp lại. Ông phát hiện những lẽ đời sâu nặng trong những việc thường ngày. Đôi lúc thoáng qua cảm giác chua chát trước biến động của cuộc sống hôm nay. Ông chia sẻ và cảm thông sâu sắc với người nông dân sương nắng tự bao đời mà hôm nay vẫn còn sương nắng Ngày úp mặt xuống cánh đồng/ Đêm úp mặt lên hai cánh tay. Ông cảm nghe cuộc đời trôi nhanh, hoài bão ước mơ còn đầy ắp mà năm tháng cạn dần tới đáy. Thơ ông thâm trầm hơn nhưng vẫn đầy phóng khoáng.
14-11-2001
Vũ Quần Phương
Thu Bồn mất ngày 17/6/2003. Các tác phẩm của ông: Bài ca chim Chơ Rao (trường ca, 1962), Tre xanh (thơ, 1969), Mặt đất không quên (thơ, 1970), Campuchia hy vọng (trường ca, 1978), Oran 76 ngọn (trường ca, 1979), Người vắt sữa bầu trời (trường ca, 1985), Thông điệp mùa xuân (trường ca, 1985), Một trăm bài thơ tình nhờ em đặt tên (thơ, 1992)...
Các giải thưởng: giải văn học Nguyễn Đình Chiểu, giải thưởng văn học quốc tế của Hội Nhà văn Á Phi (1973), giải thưởng báo Hà Nội Mới (1969)...
(Nguồn: Thi viện)
THƠ THU BỒN
GỬI LÒNG CON ĐẾN CÙNG CHA
Kính tặng hương hồn Bác
Có người thợ dựng thành đồng
Đã yên nghỉ tận sông Hồng, mẹ ơi
Con đi dưới một vòm trời
Đau thương nhưng vẫn sáng ngời lòng tin
Đã ngừng đập một quả tim
Đã ngừng đập một cánh chim đại bàng
Nỗi đau vô tận thời gian
Nhớ thương nhưng chớ lệ tràn đẫm mi
Hành trang Bác chẳng có gì
Một đôi dép mỏng đã lì chông gai
Cho con núi rộng sông dài
Cho con lưỡi kiếm đã mài nghìn năm
Cho con những ánh trăng rằm
Có quà có bánh lời thăm ân tình
Bác là Bác Hồ Chí Minh
Qua lòng Bác thấu nghĩa tình bạn ta
Nhẹ nhàng nên Bác đi xa
Bác đi đi mãi vượt qua biên thuỳ
Tiếc rằng trước lúc chia ly
Con chưa thấy được dáng đi của Người
Hẳn trong đôi mắt sáng ngời
Vẫn nguyên vẹn một khoảng trời phương Nam
Con qua Cẩm Lệ sông Hàn
Ngũ Hành Sơn đứng mơ màng bóng Cha
Hỡi Người những đất cùng hoa
Tấm thân hai cuộc xông pha trường kỳ
Hàng cây Bác đã xanh rì
Bóng râm toả mát đường đi loài người
Bác gieo giống bốn phương trời
Một ngòi bút cũng sáng ngời lưỡi lê
Bác nằm lòng trải ven đê
Quả tim khuya sớm đi về miền Nam
Bác đi dưới rặng dừa lam
Bác đi tóc trắng vườn cam chín vàng
Cầu treo lắt léo Bác sang
Bác bước nhẹ nhàng như thuở còn trai
Bác như ánh nắng ban mai
Chiếu soi bãi rậm truông dài con đi
Những hòn núi đá gan lì
Sát vai đứng trụ dưới vì sao xanh.
Những nòng súng thép long lanh
Gạt sương rẽ lá băng nhanh dập dồn
Bạn từ bãi biển Hirôn
Bạn còn đến kịp để hôn Bác Hồ
Mà con trông đợi Bác vô
Ngắm phương Bắc nhớ Thủ đô quặn lòng
Con xin gửi nắm đất nồng
Chắn che giữ nước sông Hồng đương lên
Cho con làm một mũi tên
Xoè năm cánh nhọn giương trên thành đồng
Việt Nam ơi giống Tiên Rồng
Bốn nghìn năm lấy máu hồng làm hoa
Gửi lòng con đến cùng Cha
Chiến công đất nước kết hoa triệu vòng.
9-1969
ORAN 76 NGỌN
Cây mọc lên theo ý những cánh rừng
đâu phải cơn gió ngông qua bờ bãi
anh yêu em là dể tìm anh lại
trong lòng em anh tìm mãi vậy thôi
thế là em thông minh đã hiểu rồi
lời yêu mến cũng là lời tự thú
Những câu thơ không viết được bằng vần
không trau chuốt như tóc em vừa chải đứng chờ anh
anh viết những câu thơ như rừng sau bão
như măng mọc sau mưa
kiến tha mồi trời lụt
chim con tập bay rời miệng tổ đôi cánh bíu bầu trời
như tóc em rối tung trong gió bay đến dời anh một buổi
sáng chẳng bình yên
em chưa kịp nói lời về tình yêu
vì mắt em nhanh hơn lời nói
tim em đập mạnh hơn tiếng nổ đạn bom
có bờ vai nào gầy hơn đôi vai em nữa
hỡi chiếc đòn gánh tre kĩu kịt những gánh nước nặng đầy
có chiếc nan nào của những chiếc lồng
cứng hơn những chiếc xương trong lồng ngực của em
canh giữ một con chim có đôi cánh đập bằng máu đỏ
ngàn sao nhấp nháy chẳng rỉ hoen
làm mặt đất qua đêm trẻ lại
mắt em hai điểm sáng tình yêu
soi nhìn đêm ô cửa
tiếng còi khuya
gió lùa mang tất cả mùi hương vào hơi thở con tàu
hạnh phúc!
tình yêu!
ngọn rau nhỏ nuôi xanh bao dòng chữ
ngòi bút anh bỗng hoá chiếc lưỡi cày
dưới trời hè nắng nung như lửa
anh viết bản trường ca này để tặng em đây!
năm mảnh dạn xuyên qua ngực anh
người chiến sĩ Campuchia
bạn ơi có biết
anh ở đâu
vợ, con nơi nào
dù thần chết có làm khuôn mặt anh đau đớn
nhưng nét trẻ tươi còn đọng lại vành môi
trong đôi mắt sâu mơ mộng
hai cánh tay dài anh dang rộng
như dôi cánh sắp bay
da anh nâu dịu mát luống cày
như thốt nốt chín cây
như ngọn núi tím bầm Oran 76 ngọn
như Pâylin mặt trời sắp lặn
ném sức tràn lên dãy núi kim cương
hai con bò một cỗ xe chậm chạp trên đường
Batđomboong những cánh đồng nứt nẻ
những cánh đồng cây lúa không còn đẻ
những cánh đồng đầy rắn cạp nia
những cánh đồng ốc đảo Campuchia
con trâu trắng răng cười với đất
những con ong khô mật
mang tiếng ru khàn khàn về đâu
bên kia đất Thái Lan căn cứ Hổ ba đầu
những linh hồn Khơme
những Xerika
những thần voi trắng
những tên buôn thuốc phiện
dao găm như chớp xoẹt giữa rừng đen
những tên lái buôn phun lửa thử vàng
chiếc túi da phồng lên xẹp xuống
phì phò lửa tím lửa xanh
chợ Xixôphôn, váy em bảy sắc
rượu thốt nốt chua
cá nồng khói bếp
nhạc ngựa như điên dẫm nát mặt đường
anh chết rồi anh có biết đâu
tôi tìm anh trong tờ lý lịch thẳm sâu
Campuchia viết tên anh bằng chữ đỏ
đầu rắn Naja như trăm đầu gió
vươn cao lên dài độc lập
bên kia cầu Mônivông
con đường rộng như lòng thành phố
trăm ngọn nến thắp sáng ngôi đền cổ
soi tỏ mặt những tượng thần lặng im
tượng trầm tư sau đôi mắt lim dim
linh hồn đá biết gì người còn sống
người còn sống biết người còn hy vọng
nên khắc vào lòng đá những suy tư
làn môi kia nửa khóc nửa cười
thời mông muội tưởng vùi sâu dưới mộ
Bayon gác khu rừng trung cổ
để những cỏ gai kia đừng mọc lấn đến hồn ta
qua Uđôn rồi em sẽ gặp hoa
loài dã thú theo hổ gầm lên Poipết
con muỗi rừng Cammêlai đốt vào voi, voi chết đốt vào người, người điên
sẽ theo nhau về quá khứ
tôi đi tìm anh trên từng phiên lá
tôi hỏi từng chiếc gân của lá
từng sắc đỏ của hoa
Campuchia những mẫu tự chưa nhoà
trên vách Angkor
trên biển Hồ ngợp nắng
trên môi cô gái có đôi mắt buồn xa vắng
Prếchvihia những ngọn núi cao
tôi hỏi Lếch, hỏi Kôkông
hỏi biển xanh từ biên giới Thái
tôi hỏi đi hỏi lại
Vì sao có năm ngọn tháp vàng
hỏi những cổ vật ngổn ngang
nằm mỗi thứ mỗi nơi trong khu rừng di chỉ
hỏi những tượng thần như mặt khỉ
hỏi vỏ cây lim già như lưng mẹ nhăn nheo
hỏi những cây thốt nốt nghèo
chắt hết nước lòng mình cho nỗi khát
Campuchia ơi! cho tôi hỏi
VỀ LẠI XỨ ĐOÀI
Về lại xứ Đoài
Lời ca dao mẹ hát tự ngàn xưa
Mũi hài cũ rêu im ngón lạnh
Mái chùa cong qua gió mưa
Có ngọn gió thả lơi bên vườn trúc
Phượng vĩ đốt trời ùn những nõn mây
Có một người em gái mới qua đây
Lửa phượng vĩ ửng hồng đôi má
Con đường đỏ cuốn bụi về thị xã
Đá ong còn rỗ mặt với thời gian
Đường cây xanh kỷ niệm chạy hai hàng
Dẫn tôi đến Sài Sơn, Bất Bạt
Mạ mộc tuyền rễ đâm móng vạc
leo từng bật thang năm tấn ứa mùa xanh
Dòng Tích Giang ngày tháng trôi nhanh
Còn lưu lại chút bùn tươi màu mỡ
Những cánh đồng trăn trở
Tôi tìm em trong hạt giống nảy mầm
Tôi tìm em trong nỗi nhớ lặng câm
Nỗi niềm con ong nhớ mật
như hạt giống cựa mình trong đất
Tôi về đây, lòng mẹ đón tôi về
1970
QUA SÔNG THU BỒN
cầu vồng lũ trẻ chơi màu sắc
ta thích làm mây mang bão giông
rạch chéo đất trời tia kiếm chớp
thức reo làm thác ngủ làm sông
dòng sông rộng quá nên lai láng
nhịp cầu thường tiễn ta đi xa
hỡi ocn ngựa chiến tuôn về biển
bất kham dừng lại hóa phù sa
ta yêu cỏ thẹn bên cồn mả
hoa tím em thường giả bông tai
cọng chiếu bao giờ thành xuyến ngọc?
lối cỏ anh về vẫn lắm gai
mẹ ngủ ven trời sau cỏ mật
mây giăng Trà Kiệu chớp Sơn Trà
sau màn mưa ấy hai con mắt
xanh hơn cỏ dại ngước nhìn ta
sâu lắng lòng sông ra Cửa Đợi
nửa đêm ta thức nhịp Nam Bình
con thuyền đã gõ xua đàn cá
sóng vẫn trào lên đẫm phận mình
trọn đời em muốn làm con sóng
sông lặng mà em lắc mạn thuyền
đàn cá khiếp hồn tuôn nháo nhác
làm mắc vầng trăng giữa lưới vàng
ta cũng là trăng luôn mắc lưới
vớt lên ướt hết nửa cuộc đời
đêm đêm hong gió trên triền núi
gọi nắng mai lên vá lại trời
BÀI CA CHIM CHƠ RAO
1. Đêm tháng bẩy trời sao yên tĩnh
Tiếng lá rơi gõ nhẹ trước hiên thềm
Mỗi trận gió lùa vào song sắt
Có tiếng thở dài người lính gác đêm
2. Làng mạc xa chòi canh thấp thoáng
Rào vi giăng bóng tối đen ngòm
Tiếng mõ điểm canh khua nhức óc
Dân vệ đi tuần chó sủa om
3. Mây đen đè nặng trăng không sáng
Loang lổ trời đêm máu tím bầm
Dặng núi nặng nề ôm mây ngủ
Nghe vẳng phương xa tiếng sấm gầm
4. Ồ lạ lùng thay khuya thanh vắng
Bỗng cất cao tiếng hát trong ngần
Vượt mái tôn dày sương phủ trắng
Tiếng hát bỗng trầm một tiếng chinh ngân
5. Tiếng hát mơ màng trong giấc ngủ
Bao con tim xúc động bồi hồi
Giọng hát trầm hùng thương nhớ
Như tiếng gió về trên nương rẫy xa xôi
6. Tiếng hát trong xà lim sao tha thiết
Nhắn nhủ ai chiến đấu trọn đời
Hỡi bạn khốn cùng kề vai sát cánh
Mất xiềng gông ta được cả đất trời
7. Trong tù đêm nay có người con gái
Tay ôm lồng ngực phập phồng
Nước mắt chảy hoài, tràn xuống ngực
Đêm dày đôi mắt dõi mênh mông
8. Dãy núi xa kia ai đốt lửa
Vẫy gọi người đồng chí đêm nay
Lòng ta cũng bừng ánh lửa
Đôi cánh hồng thèm khát tung bay
9. Lấy tóc làm khăn chùi nước mắt
Cô gái đi về cuối nhà lao
Trong đêm tối mò theo song sắt
Chân đeo xiềng bước thấp, bước cao
10. Cô đến bên người chiến sĩ
Nhẹ nhàng ngồi xuống bên anh
Nhà lao lạnh song gió lọt
Ngoài rừng pu-pút điểm tàn canh
11. Cô nắm bàn tay anh lạnh ngắt
Kề miệng vào tai hỏi thì thầm
"Anh là ai và kia người đồng chí
Vì sao chúng nó lại cùm chân?"
12. Tiếng hát bỗng nhiên im bặt
Trời sao nhấp nháy liên hồi
Trong gió thoảng núi rừng vang vọng
Tiếng hát bay về những trốn xa xôi
13. Y Rin gạt tay người con gái
Mày đừng làm im tiếng hát của tao
Tao có chết, chết như lim trốc mốc
Giữa rừng sâu đất đá đổ nhào
14. Đừng dụ dỗ con người cách mạng
Ai là đồng chí của mày
Hãy lui ra cho ta cao tiếng hát
Bóng mày đen như một bóng mây
15. Người con gái giật hai tay về ngực
Một cây chông thọc giữa tim này
Trăm trái ớt không cay bằng tiếng nói
Của người đồng chí đêm nay
16. Cô gái nấc lên ngẹn ngào trong cổ
Trời sao đương sáng bỗng nhoà
Từng bước nặng nề tường giam lảo đảo
Con nai lạc bầy kêu giữa rừng xa
17. Hùng và Rin hai người đồng chí
Hai con chim bị khoá một lồng
Cả cuộc đời hai người gắn bó
Hai con suối giao hoà cùng chảy đến một dòng sông
18. Y Rin ơi ngực mày có lửa
Đốt trúng nhà mình đấy Y Rin
Mày nghe không bước chân cô gái
Có tiếng kêu loảng xoảng sợi dây xiềng
19. Rin giật mình ngồi nhỏm dậy
Hùng ơi sao mày chẳng nói giùm
Rin áp tai vào song sắt lạnh
Nghe đằng kia có tiếng xiềng rung
20. Y Rin khóc, lần đầu tiên Rin khóc
Nước mắt rơi từng giọt nước mắt rơi
Hùng lê xích đến gần người bạn
Ghé vào tai thủ thỉ từng lời
21. "Rin ơi ngày mai trời sáng
Có con chim kêu trước hiên nhà
Mày dặn chim nói với người con gái
Tất cả tâm tình của chúng ta"
22. Có bao giờ Sao giận lâu trong bụng
Một người đồng chí của mình
Sao phải nói những điều Sao muốn nói
Với hai người đồng chí sắp hi sinh
23. Đêm sập xuống nặng nề chậm chạp
Tiếng hát cuối phòng vẳng vọng lên
Giọng hát trầm buồn tha thiết
Một dòng sông nước chảy êm êm
24. Sao lê xiềng đi, tim hồi hộp
Đứng bên phòng lặng lẽ giây lâu
Tiếng hát vẫn lặng lờ uẩn khúc
Dòng sông này nhiều chỗ thẳm sâu
25. Sao quỳ xuống tìm bàn tay lạnh
Nhưng bàn tay Rin nóng lạ thường
Tia nắng trong tay người đồng chí
Quét dần lặng lẽ đêm sương
26. Y Rin bắt tay người đồng chí
Truyền thêm sức mạnh niềm tin
Pơ-xe ngoài trời kêu giục giã
Hãy kêu lên trăng sáng rồi chim!
27. Rin vẫn hát say sưa Rin hát
Con chim Pơ-xe lao thẳng giữa trời
Con quạ kêu lên lẩn tránh
Rừng cây thay lá, lá vàng rơi
28. Bài hát ngợi ca dòng suối đẹp
Chảy qua làn suối nước trong
Những hòn đá trắng con cá lội
Bơi lượn tung tăng quẫy giữa dòng
29. Trai gái rộn ràng đi tỉa lúa
Cây ata-rôn cao ngất đầu làng
Hoa đỏ rãi xuống đầu cô gái đẹp
Mày nghịch gì thế hả xem-tơ-răng?
30. Em mải nhìn cây kơ-tơ-đáp
Quên đuổi con chim rứt trộm lúa vàng
Em coi gì con xen-đun lấy mật
Mà chân xéo giẫm cánh lơ-pang
31. Em thấy rồi, đỡ cành pang dậy
Ngắt hoa cài đầu cha mẹ ta thương
Mùa suốt lúa uống chung cần rượu
Anh và em đi làm rẫy một đường
32. Rẫy của mình ăn ba trái núi
Dàn khinh khung bằng bốn nhà rông
Con heo rừng đứng nghe ngớ ngẩn
Con nai chui rào bỏ chạy lên dông
33. Ngồi bên đây Sao nghe Rin hát
Như tiếng kơ-ni vọng giữa đêm khuya
Đêm qua vì tủi hờn Sao khóc
Giờ quá vui nước mắt cũng đầm đìa
34. Sao nhớ ngày nào năm trước
Trên đồi le gió xạc xào
Có người con trai bẻ măng quên giỏ
Đi tìm còn hát nghêu ngao
35. Tiếng hát ấy vẫn còn văng vẳng
Ơi con dòn đậu đẹp cành cây
Anh muốn làm chiếc lá xanh chờ cơn gió đến
Lướt nhẹ nhàng trên tóc em bay
36. Và Sao thành con chim ngoan ngoãn
Để người con trai ấy đeo vòng
Chiếc còng bạc xinh xinh, cổ tay tròn trĩnh
Biết bao anh trai làng đắm say
37. Trong lòng Sao có con chim nhảy nhót
Lòng chàng trai là một rừng hoa
Chờ mùa lúa chính vàng trên rẫy
Sao sẽ về nói với mẹ cha
38. Chiếc a-pan Sao thêu đầy cánh bướm
Mỗi bước đi bầy bướm quẩn theo chân
Áo ló thêu hoa hồng trên núi đẹp
Ngực rung rinh sao sáng mặt người
39. Cườm rung rinh ngàn sao đậu về trên cỏ
Mỗi bước đi sao chạm vào nhau
Sợi chỉ hồng xâu vào vòng sao sáng
Ngực Sao là một khung trời
40. Bộ ngực căng hồng rẽ sóng sông Ba
Nước ùa lên đôi vai trần loáng
Để dòng sông được lây cả màu hồng
Và mái tóc đen dài làm tỉnh cả dòng sông
41. Sông Ba đây trời reo trăng sóng nước
Để ta gặt mùa vàng tía long lanh
Mà con cá suốt đêm không ngủ
Quẫy da trời ngời lớp sóng xanh
42. Ngôi sao trời đi ăn ánh sáng sương đêm
Mà cỏ cây treo lên để ngóng
Những bụi sương kết tinh nhanh chóng
Thành hạt ngọc trong đánh cắp lại ánh sao trời
43. Cô gái ấy như bóng núi Pa-lơn-khơn kín đáo
In sâu vào nước thẳm sông Ba
Hình dáng đẹp xinh hiện lên giữa nền trời nước
Nhưng tâm tình trời nước có biết đâu
44. Mỗi ngày mặt trời lên mặt trời xuống
Núi thêm một mầu xanh, một vầng ráng đỏ
Con suối dài hát hoà vào trận gió
Con ngựa tung bờm mang lửa đi khắp buôn Sang
45. Lum, tên chánh tổng làng bên kia suối
Một con gấu già thèm khát mồi non
Tay nó đầy lông như loài vượn núi
Khi nó cười miệng ngậm đầy răng
46. Đầy người nó cong đồng cong bạc
Đi vào làng chó sủa trẻ kêu
Nó theo dấu Sao như rắn theo tàn đuốc
Nó thương Sao như cọp thương mèo
47. Một đêm trên đồi le trăng nở
Tiếng Kơ-ni rạo rực lòng Sao
Anh trai làng gởi lòng qua tiếng hát
Mây đêm êm nhẹ lướt trời cao
48. Mặt trăng bỗng rung lên đổ máu
Mũi tên nào cắt đứt tiếng đàn say
Mũi tên thằng Lum có ngạch dầm thuốc độc
Cắm vào chàng trai giữa cánh tay
49. Anh trai làng đứng lên lảo đảo
Đóng mũi tên lút sâu vào cánh tay
Mũi tên lòi ra sau rớt máu
Anh nắm đầu mũi tên hiểm độc bẻ ngang
50. Sao không gặp người con trai ấy nữa
Anh bỏ làng đi một sớm tinh mơ
Chim cốc kêu vang đầu núi
Sao nhìn đồi le gió ngẩn ngơ
51. Dân làng thương Sao khóc sâu con mắt
Làm kế gì cứu Sao khỏi tay Lum
Thương thằng con trai tốt bụng
Nó đi đâu, rừng núi trập trùng?
52. Đêm trăng mờ, Sao đi giữa rừng mọc lên nấm mộ
Mà dân làng đắp sẵn hôm kia
Để lừa thằng Lum vào bẫy
Còn Sao theo ông mặt trời mọc giữa đêm khuya
53. Lum dãy lên như con cọp bị chông vào dái
Nó chạy vương dây thò, thò không kịp ăn máu nó
Lum hắn chạy đi đâu đó
Đau đớn kinh hoàng nó chạy đi tìm mộ Mai Sao
54. Lòng nó như con đường ẩm ướt
Đầy vắt sên và rắn rết đen ngòm
Hắn khóc hay là con bò rống
Ôm nắm đất rừng hắn cào cấu kêu la
55. Sáng hôm sau cành cây bên mồ treo cổ nó
Không chịu sức nặng nể cây thả xác rơi
Những loài vắt bạn bè đến thăm lúc nhúc
Trên đầu cây kơ-tơ-đáp rực rỡ mặt trời
56. Cô gái ra đi cái lét nhỏ rung đôi vai nhỏ
Trời đầy sương cô gái ra đi
Thoát màn mây đen sao vụt sáng
Tửng mưng nay con chim réo trên đường
57. Ngày đi theo con nước
Tối lại bạn cùng sao
Hướng những rừng chông mũi quay về phía địch
Bàn chân Sao đi biết mấy núi cao
58. Sao đi qua bao nhiêu mỏm núi
Chưa tìm ra người trai hẹn năm xưa
Chiếc còng bạc còn đây người trai đâu thấy
Chim rừng bay, lá rụng đâu thấy người trai
59. Có phải đây không chàng trai năm trước
Cũng tiếng hát này làm rung động lòng Sao
Bỗng hiện lên giữa nền đá lạnh
Một mái nhà rông tiếng cười nói xôn xao
60. Sao thấy bóng hình đôi trai gái
Đầu cắm lông công rực rỡ vành khăn
Bên ché rượu đầy lũ làng cười nói
Mấy người già say rượu ngủ lăn
61. Sao say rồi lũ làng còn ép
Một cần nữa thôi ngày đẹp của mày
Ngoài sân đã đâm trâu, nướng nếp
Ai chế nước vào tràn ché cái nhà quay
62. Sao ngã xuống rồi trên sàn bếp
Quả tim nào đang đập ở nơi đây
Sao ôm lấy ngực người chiến sĩ
Không phải sàn nhà Sao ghì chặt trong tay
63. Không phải mộng rồi tình gắn bó
Đôi ngọn lửa hồng quấn quýt vào nhau
Giữa tàn phá âm u bừng cháy
Tình yêu vẫn nở giữa thương đau
64. Rin nhổm lên ôm chầm thiếu nữ
Tưởng gông xiềng nát vụn dưới chân anh
Mảnh tôn bay đi để một trời sao lộng lẫy
Tường giam bốn phía đổ tan tành
65. Cô gái cùng anh ca hát
Cườm rung lên loá ánh trăng sao
Bao thác mấy đèo đi mãi
Hai người cùng đến mỏm đá cao
66. Vạt mây trắng bay lơ lửng
Rin dang tay vén dải lụa mềm
Bỗng trượt chân hai người cùng ngã
Chôn chặt mối tình bằng tất cả một trời đêm
67. Cả cuộc đời Rin chừng như vọng lại
Một đồi le gió xạc xào
Em, người thiếu nữ Bana xinh đẹp
Còn giữ không còng bạc anh trao
68. Rin bỏ làng ra đi năm trước
Con suối chết rồi, nước cạn khô
Anh nghe tin người con gái ấy
Để lại rừng xanh một nấm mồ
69. Bao giờ nước lại về liếc dao trên những hòn đá cũ
Ngược sông Ba con cá tìm về
Vũng nước rêu xanh những hòn sỏi trắng
Ngấn nước long lanh bụi nắng rải vàng
70. Vết sẹo trên tay còn nhức nhối
Tên nhổ lâu rồi nhưng ở trong tim
Có một mũi tên đưng chảy máu
Lưng trời gãy một cánh chim
71. Rin đẩy sao ra bàn tay yếu ớt
Giữa đêm hè tiếng hát bay xa
Tiếng hát vọt ra từ lồng ngực
Trời đêm từng vệt trắng sao sa
72. Hãy về đi thôi người con gái
Gông xiềng cắn nát cả chân ta
Ngày mai trước những làn roi lửa
Anh còn hát mãi chẳng kêu la
73. Hãy về đi em người thiếu nữ
Đi con đường chiến đấu dài lâu
Thế phải đứng anh đứng cho quân thù run sợ
Không bao giờ còn gặp lại em đâu
74. Sao lấy nắm xôi ấp trên lồng ngực
Đưa cho Rin và nói thều thào
-Ăn đi anh nắm xôi tình nghĩa
Của anh em đồng chí trong lao
75. Và Sao trườn qua bên cạnh
Đưa cho Hùng một nắm xôi
Sao vẫn tưởng Hùng mê mệt ngủ
Ngờ đâu anh biết hết cả rồi
76. –Sao đâu biết Hùng đêm nay không ngủ
Chứng kiến mối tình trong thương đau
Nỗi tâm sự của người con nước mặn
Cũng trào lên như sóng biển dạt dào
77. Hùng có mái nhà tranh nho nhỏ
Và một người yêu vò võ đợi chờ
Hàng dương quanh năm cãi lời ngọn gió
Mái tranh nghèo gió đánh xác xơ
78. Cô gái biển quanh năm chài lưới
Trên bàn tay có những mặt trời
Cô gái có tâm hồn sóng biển
Hứa yêu anh, yêu mãi trọn đời
79. Những gánh cá ngời ánh bạc
Bàn chân thoăn thoắt chạy đi nhanh
Bờ biển lặng em cao tiếng hát
Nước thuỷ triểu lên dào dạt ghe mành
80. Ngày ra đi anh hẹn em trở lại
Muối biển trọn đời vẫn mặn anh ơi
Hãy nhớ em, nhớ con thuyển gợi sóng
Một cánh buồm con mỏng mảnh giữa chân trời
81. Anh nhớ nhé xóm nghèo chài lưới
Con cá tươi nấu trã canh bầu
Đất quê ta quân thù còn chiếm
Bưng bát cơm và có thấy ngon đâu
82. Quê hương ơi những chiều biển lặng
Con cá chuồn lao sóng như tên
Ánh đèn xanh đêm hè soi mực
Con sứa dập dềnh chờ nước biển lên
83. Nắng vẫn chói trời quê hương cũ
Con cá ngừ xanh biếc làn da
Bữa ăn sum vầy bên bếp lửa
Mẹ so đũa thừa lại nhắc tên ta
84. Anh vẫn nhớ tiếng ru lời bài hát cũ
"Cái con chim xanh ăn trái xoài xanh"
Mẹ đã ru những trưa nồng anh ngủ
"Con chim xanh ăn trái xoài xanh"
85. Bài hát cũ bây giờ ai hát nữa
Con chim xanh ăn trái xoài vàng
Nhớ da diết vị mùi chua ngọt
Ta là con chim xanh luyến trái xoài vàng
86. Trở về buồng giam Sao hát
Ngục Kontum cửa đóng lại rồi
Ngoài sân âm thầm anh lính gác
Lòng bay về nương rẫy xa xôi
87. Cây cà đắng bây giờ lắm trái
Dưa chín vàng lăn lóc trên nương
Con heo rừng nghênh ngang phá rẫy
Quý gì nơi đây với mấy đồng lương
88. Anh lính Kinh bao đêm trằn trọc
Trở mình ngao ngán trên giường
Ngoài kia có ngọn gió nào đang gọi
Con hãy trở về với quê hương
89. Có con đường mòn quen thuộc
Có hàng hoa dâm bụt trước nhà
Bữa ăn có rau dền, cải luộc
Miếng gì ngon phần đứa đi xa
90. Tiếng hát trên buồng giam vọng xuống
Giữa đêm hè tiếng hát bay xa
Cây rừng nghiêng ngửa ầm cơn lốc
Tiếng hát người con gái Bana
91. Tiếng hát len vào ngục tối
Bao tù nhân ngồi dậy thẫn thờ
Họ lại thấy buôn làng bên kia núi
Người vợ mang gùi lưng địu con thơ
92. Con của cha ơi hãy theo dòng suối
Con dựng nhà bên những rừng lim
Đời cha có hoá ra than củi
Đời con càng nhiều lửa trong tim
93. Ôi tiếng hát khiến lòng ta thương nhớ
Những con đường đi leo dốc rắn bò
Những con đường của nương lúa chín
Chạy về làng xưa ẩn hiện quanh co
94. Đêm ánh lửa hồng làm vui nóc nhỏ
Con dòn đòi ăn liến thoắng tối ngày
Con chó vàng cụp đuôi sủa cọp
Lũ trai làng phóng giáo như bay
95. Quê ta con trâu con bò gặm cỏ
Nai nhảy từng bầy trên đám cỏ non
Mà giờ đây tơi bời lửa cháy
Lúa trên nương vàng vọt héo hon
96. Khản cổ rồi đêm khuya Sao hát
"Con côn-pơ-rơ-tốt đêm may"
Anh em binh lính nằm không ngủ
Vọng vào tai "pơ-rơ-tốt đêm may"
97. Từ lá truyền đơn truyền tay binh lính
Đến bài ca hát giữa đêm sương
Sao đã gọi tâm hồn người lính
Quay súng trở về với quê hương
98. Sáng mai đường phố ầm náo động
Một nghìn quân phản chiến trốn rồi
Xe tăng báo động nghe rền rĩ
Núi rừng im lặng biết tìm đâu
99. Quan lính gầm gừ nhau dữ tợn
Chúng biết đâu sự việc lạ kỳ
Một nghìn binh sỹ ai chắp cánh
Đã bay rồi theo tiếng hát giữa đêm khuya
100. Đã đi theo lá truyền đơn Đảng gọi
Người Việt Nam mình không bắn lẫn nhau
Về với nhân dân kề vai chiến đấu
Diệt quân thù xoá sạch mọi thương đau
101. Sáng nay chúng đưa Rin vào phòng tra khảo
Anh bị treo lên đánh phủ đầu
Những giày đinh thi nhau đá đạp
Nhưng Rin không hề nói nửa câu
102. Tên quan nói giọng đầy hăm doạ
"Khai ngay không tao cắt lưỡi mày
Thằng Hùng đã khai rồi tất cả
Bí mật gì tao nắm trong tay"
103. Đôi mắt Rin nhìn xa thăm thẳm
Bức tường dày rạn nứt đôi
Đôi mắt trần lửa rừng dữ dội
Rực dưới vừng trán nhô cao một quả đồi
104. Rin nhớ những cuộc đâm nhau rùng rợn
Người dân tộc mình sao giết lẫn nhau
Quân thù cầm chuôi dao hiềm khích
Dìm chúng ta trong biển máu đào
105. Những cái đầu không mình lăn lóc
Bao vết thương còn sẹo đến bây giờ
Những con mắt nhìn nhau nảy lửa
Những hận thù đến tóc bạc phơ
106. Cha ông xưa rình trong bóng tối
Con mắt quen đêm như hổ rình mổi
Để bất kỳ xông ra chém giết
Những lưỡi dao rừng vấy máu tươi
107. Máu Bana, Giarai đỏ đường 19
Đầu người Hơ-rê rơi đất Kơ dong
Người Kinh vàng thân vì ngải độc
Những làng dời đi không uống nước chung dòng
108. Mũi tên tăng-năng có ngạnh
Máu tim người bôi phép đỏ cung
Lũ con trai lao vào chém giết
Để làng buôn nghèo đói khống cùng
109. Khiên mộc còn gác trên dàn bếp
Muội đen như việt máu đen ngòm
Nợ đầu người chồng cao lên mãi
Cây tăng-năng ngoài núi cũng héo hon
110. Câu chuyện ăn thịt người uống rượu
Ly kỳ thêm người Thượng có đuôi
Bọn cướp nước khoét sâu hố hầm ngăn cách
Dân tộc ta bao thủa dập vùi
111. Lũ chúng nó một loài rắn độc
Làm dân ta khổ sở bao đời
Nay có Đảng chỉ đường ta rõ
Người anh em đoàn kết lại rồi
112. Muốn tự do phải làm cách mạng
Nắm tay người đồng chí anh em
Vinh dự được làm người của Đảng
Là trọn đời cho Đảng không tên
113. "Khai gì? Tao là người chiến sĩ
Còn tao sẽ không có chúng mày
Giết đi, tao sợ gì cái chết
Xẻo đi, lồng ngực của tao đây"
114. Rin hát, giữa phòng tra Rin hát
Đứng hiên ngang đối mặt kẻ thù
Bài hát ngợi ca lòng dũng cảm
Ca ngợi lá cờ bay đẹp giữa mùa thu
115. "Bay nhớ không bao đồng chí tao đã chết
Bay đóng cọc dìm giữa nước sông Ba
Dân tộc tao căm thù đầy bụng
Máu đỏ dòng sông nước chảy nhoà"
116. Y Rin hát, say sưa Rin hát
Bọn uống máu người xanh mặt lặng im
Tên quan hét lính dùng búa sắt
Đập gẫy mấy chiếc răng còn lại của Rin
117. Rin đứng lên mấy lần ngã xuống
Tên quan đắc chí trễ môi cười
Bỗng Rin chồm lên chiếc ghế
Nhổ vào ảnh Diệm bãi máu tươi
118. Lính quan, cảnh sát kêu ầm ĩ
Định dùng dao cắt cổ Rin ngay
Tên quan cười gằn thâm độc
"Lôi nó về giam tao có cách này"
119. Chúng dẫn Hùng đến ngồi trên ghế
Giữa phòng tra anh thấy vững lạ thường
Có phải đây là nơi thử thách
Tất cả lòng chung thuỷ với quê hương
120. Tên quan đưa cho Hùng gói thuốc
Anh cầm xem rồi ném trên bàn
"Cảm ơn ông tôi không quen hút
Thứ thuốc từ nước Mỹ đưa sang"
121. Ngậm bồ hòn tên quan cười gắng gượng
"Anh hãy dùng tạm gói Trường Xuân
Xa nhà lâu ngày chắc anh còn nhớ
Cảnh thôn quê đổi mới tưng bừng"
122. Hùng nói đôi mắt chìm phẫn uất
"Ừ, thôn quê đổi mới tưng bừng
"Nhờ" các ông và những tên chủ Mỹ
Mà đồng xanh cỏ mọc thành rừng"
123. Tên quan cắt lời Hùng nói
"Thôi đừng bàn chính trị dông dài
Ta vào đề thôi ông bạn
Đây là câu chuyện của ngày mai
124. Anh còn trẻ quá, đời còn đẹp
Dại gì chết uổng tấm thân
Tên Rin khai rồi đừng dấu nữa
Về với quốc gia phục vụ quốc vị dân
125. Xưa có những trang hào kiệt
Biết tìm đường đới tội lập công
Huống chi anh vai năm tấc rộng
Cũng là dòng dõi giống Tiên Rồng
126. Về đi thôi chàng trai dũng sĩ
Bao nhiêu năm sương gió phong trần
Về với quốc gia cho thoả chí
Khỏi phí đời trai lại đẹp ái ân"
127. Thấy Hùng im tên quan mừng rót rượu
"Nghe đây chàng dũng sĩ ta ơi
Tuý ngoạ xa trường quân mạc tiếu
Cổ lai chinh chiến kỉ nhân hồi"
128. Uống đi cho bõ ngày gian khổ
Con chim khôn biết tránh cành cong
Dại gì chết vàng người trên núi
Hãy quay về với "Tổng ân nhân"
129. Tên quan chỉ ảnh Ngô trên bệ
Thôi chết rồi vệt máu tím bầm
Loang lổ mặt ngài như dao gỉ
Tên quan líu lưỡi lặng câm
130. Hùng cười mắt bừng rực sáng
Đúng rồi, dòng máu của Rin
Rin đã thắng quân thù bạo ngược
Đây là dòng máu đỏ trung kiên
131. Y Rin ơi có gặp không lần cuối
Để hôn Rin người bạn kiên trung
Hùng sẽ chết như người chiến sĩ
Như cành thông reo hát giữa quê hương
132. Cắm chặt vào đời, ôm ghì đất nước
Trên đất cằn sỏi đá nhú mầm xanh
Hàng thông ơi đất ta nằm thời trẻ dại
Con chim huýt cô hay huýt trên cành
133. Chim ơi có về bên rặng liễu
Nhớ ghé xà cánh xuống mái tranh nghèo
Nói với mẹ rằng đứa con đi chiến đấu
Mười năm mang ánh sáng theo
134. Ánh sáng đầu nhô từ mặt biển
Cánh buồm căng sưởi lửa mặt trời
Con của mẹ hun đúc từ nơi ấy
Lồng ngực con mang tiếng đập biển khơi
135. Tên sĩ quan đưa cho Hùng tờ giấy
"Đây, ông hãy viết những lời khai
Rồi về với gia đình làng mạc
Chính phủ quốc gia trọng dung nhân tài"
136. Hùng liếc mắt nhìn tờ giấy trắng
Anh quăng cây bút máy trên bàn
"Tôi có thứ bút này rất tốt"
Anh cắn đầu ngón tay máu chảy tràn
137. Tờ giấy trắng hiện lên hai chữ đỏ
"KHÔNG KHAI" hai chữ bình thường
Ở đây bao người con dũng cảm
Như miền Nam đất nước can trường
138. Mặt tên quan chuyển sang màu tím
Nháy hai tên túc trực côn đồ
Lôi Hùng sang phòng bên cạnh
Đây là phòng thế giới tự do
139. Một chiếc kìm nung trong lửa đỏ
Mấy lưỡi dao trắng lạnh trên bàn
Một bao thuốc vài chai rượu mạnh
Bó nứa dài chuốt mỏng thành nan
140. Cảnh âm ti hiện ra trước mắt
Những tên quỷ sứ đương cười
- Đây công việc hàng ngày của chúng
Hàm răng vàng vấy lắm máu tươi
141. "Trong các món này xin ông tự chọn
Dùng món nào tuỳ ở lòng ông
Kẻo trách móc thằng này tệ bạc
Không thương thân cá chậu chim lồng"
142. Hùng lấy thuốc tiến lại lò lửa đỏ
Vùa than hồng vào giữa bàn tay
Điềm nhiên anh châm lửa hút
Mấy tên côn đồ phách lạc hồn bay
143. Với bàn tay rộp phồng cháy khét
Anh ung dung với lấy chiếc kìm
Vén vào đùi rứt ra mảnh thịt
Bọn ác ôn trông thấy rợn mình
144. "Tất cả thứ này tôi thử hết
Trong đấu tranh sống chết lẽ thường
Tôi cầm súng cứu nhà cứu nước
Giải phóng miền Nam tôi chỉ một con đường"
145. Tên quan sôi máu dằn từng tiến
Bây giờ mi muốn chết cách nào
"Một dao đâm hai là xe kéo
Ba là treo cổ rút cành cao"
146. Một giây suy nghĩ anh liền đáp
"Tôi sẽ chết bằng xe kéo trên đường
Máu thịt tôi quyện vào bụi đất
Xương óc tôi rải khắp quê hương"
147. Kinh hãi ngạc nhiên cả bầy run sợ
Một con người kỳ quặc lạ lùng
Chết vẫn chọn cái chết đầy ý nghĩa
Uy vũ nào đâu có chuyển rung
*
148. Sáng nay nhà lao mở cửa
Hai hàng lính rụt người sau ngọn lưỡi lê
Tên quận trưởng bước vào song sắt
Đến cạnh Hùng, Rin làm bộ vỗ về
149. "Giờ phút cuối cùng mong các anh thức tỉnh
Vì thương anh tôi nói nghẹn lời
Mong anh trở về cùng quê quán
Tôi rất đau lòng thấy máu anh rơi"
150. "Hãy im đi cái mồm bán nước
Máu đồng chí tao đã đổ ra
Mày đã nốc với bao nhiêu rượu mạnh
Ăn gan người để lãnh đô la"
151. Hùng chĩa mắt vào tên quận trưởng
"Mày tỉnh chưa hay vẫn còn say
Ngày mai thôi nhân dân nhất định
Xử tội bay trên mảnh đất này"
152. Máy rú, xe từ từ lăn bánh
Hai chiến sĩ điềm nhiên đến pháp trường
Hùng, Rin nhìn trời mây cây cỏ
Lần cuối cùng vĩnh biệt quê hương.
153. Người con gái xứ dừa thơ mộng
Và cô Sao giờ ở nơi đâu?
Trời tây xạc xào gió gọi
Và Biển Ðông có tiếng sóng gào.
154. Quê hương ơi! Ta chào quê hương nhé
Hồi nào tuổi trẻ ra đi
Rừng chiến khu vang ầm tiếng súng
Nhớ hàng sầu đông vẳng tiếng cu gù.
155. Ðây chiếc xe chở ta vào cõi chết
Nhưng quê hương đã đứng lên rồi
Người thân yêu ơi! Ta nhớ sao cho hết
Những cánh tay giơ cao giành lại cuộc đời.
156. Ta là con chim ngậm vành kết cỏ
Quê hương nuôi ta lớn nên người
Ðã thấy rồi con đường chính nghĩa
Mạnh bước đi, chết vẫn tươi cười.
157. Ôi! Ðôi mắt sáng ngời, sâu thẳm
Anh nhìn gì về phía biển xanh
Nơi ấy có chân trời sóng vỗ
Chiếc thuyền con ghé lại trước nhà anh.
158. Ngôi tháp Chàm rêu phong cổ kính
Bầy dơi nghe động bay vù
Con sư tử đá nằm lim dim ngủ
Rừng dừa xa thấp thoáng sương mù.
159. Mẹ thường khen hàm răng con đẹp
Hé môi cười ánh sáng cười theo
Con đã cà rồi hàm răng ngà ngọc
Khố trần một chiếc bương đèo
160. Tóc búi tai căng tay vòng lấp lánh
Con đi theo hướng mặt trời
Mỗi buổi sáng chim rừng ca hát
Con nhớ chừng thuyền mẹ lướt ra khơi.
161. Ăn trái gắm nhớ trái dừa tha thiết
Tắm vũng suối trong nhớ biển biếc bao la
Những đêm mưa rừng sấm động
Nhớ làm sao tiếng sóng vỗ quanh nhà.
162. Mẹ vẫn chờ ngày anh trở lại
Ôi! Người mẹ trọn đời kim chỉ vá may
Vá tấm áo như vá đời mẹ khổ
Từ buổi con đi bấm đốt từng ngày.
163. May tấm áo chờ anh về mặc
Ấp ủ ngày đêm mảnh áo quê nhà
Ðem cả nhớ thương tấm lòng mẹ dệt
Gởi đứa con yêu phía trời xa.
164. Tấm áo mẹ, con không bao giờ mặc nữa
Ðể dành cho em con mặc buổi ra khơi
Tấm áo quê nhà che bao nắng gió
Vững mái chèo, bão táp chớ buông rơi.
165. Nhớ lắm thương nhiều, anh làm cách mạng
Em của anh ơi! Ðừng nản tấm lòng
Hãy vui vẻ như con chim én
Lượn giữa mây hồng nắng đẹp trời trong.
166. Và cô gái biển đẹp xinh người vợ trẻ
Ngày chiến thắng về không có bóng anh
Em hãy nhìn lên sắc cờ kiêu hãnh
Có anh về ôm ấp rặng dừa xanh.
167. Rin nhìn đỉnh La Bà cao ngất
Lòng anh chứa chất căm hờn
Từ biệt con đường gập ghềnh đá nhảy
Những chiều mây sưởi nắng Trường Sơn.
168. Chim Chơ-rao ơi! Chào chim nhé
Con chim không bao giờ chịu lẻ đàn
Chim hãy đến rẫy rừng ta ca hát
Ðem nguồn vui đến nóc buôn Sang.
169. Gió ơi! Ta muốn hoà vào trận gió
Vuốt ve những sợi khói lam chiều
Ta sẽ thổi lên những đồi nắng lửa
Hớn hở mặt người cây lúa thân yêu.
170. Mẹ ơi! Con vẫn ở giữa lòng đất nước
Trời nắng thiêu nghe rìu mẹ chém cây
Chiếc rìu cùn như đời mẹ cực
Ðã cho con bao bát cơm đầy.
171. Mẹ giữ muối như giữ từng giọt máu
Ðừng tan muối ơi! Chất mặn Sa Huỳnh
Muối trắng giằng từ bàn tay giặc
Thấm máu bao đồng chí đã hy sinh.
172. Sao ơi! Em là con bướm trắng
Mắc giữa cành gai sắc dập vùi
Bao giờ em thoát đời tù ngục
Về với lũ làng múa hát ca vui?
173. Có phải em là cô con gái
Năm xưa hò hẹn cùng anh
Ðã bao lần ông mặt trời giấu lửa
Anh tìm em! Vời vợi lá rừng xanh.
174. Hùng nhé! Rin chưa gặp cô gái đẹp
Một đêm nào Hùng kể say sưa
Ngày thống nhất Rin về dưới nớ
Hùng sẽ cho Rin uống nước dừa.
175. Thôi, những người con dân tộc
Sẽ thay Rin đi uống nước dừa
Nước ngọt như mối tình Kinh Thượng
Gạt hết hiềm thù cay đắng năm xưa.
*
176. Xe cuốn bụi mờ sương đục
Sao dang tay muốn bứt dây xiềng
Cô muốn bẻ rào ly song sắt
Bốn phía tường giam cây lá ngả nghiêng.
177. Sao hát như xé toang lồng ngực
Bài ca đất nước anh hùng
Tiếng hát đau thương cháy khát
Của con tim nức nở đang rung.
178.Tiếng hát vút lên trời trong sáng
Mối tình yêu mãnh liệt phi thường
Rạo rực cuộc đời cô gái trẻ
Như bông lúa sáng nay vừa trổ trên nương.
179. Trên nương sáng nay lúa vừa ngậm sữa
Chúng đem Hùng, Rin trói chặt vào cây
Ôi chim đại bàng trong bão tố
Đầu sắp rơi đôi cánh vẫn tung bay.
180. Tên sĩ quan cắt tai Hùng dòng máu chảy
Xâu hai tai vào một sợi mây
Nó gầm lên như con cọp đói:
"Ðêm nay tao nhắm rượu cả gan mày!"
181. Nó cầm con dao còn đẫm máu
Khoét luôn một mắt của Rin
Rin chồm lên nhổ vào mặt nó:
"Mày là con vật không tim!"
182. Rin nhìn ngọn lửa đang bừng cháy
Lòng bỗng sôi lên mối hận thù
Nghĩ đến một thời oanh liệt
Cha ông ta đâu dễ dập vùi.
183. Những đỉnh núi xưa bừng ngọn lửa
Khói lên ngùn ngụt cháy trời mây
Lửa ta bay đốt loài dơi sắt
Đã rắc đau thương lên mảnh đất này
184. Sức mạnh Đam San hay thần Xinh Nhã
Dồn vào lồng ngực Nơ-trang-lơn
Dốc, Xếch giương cung, Giàng khiếp sợ
Đá lăn sấm động chuyển Trường Sơn
185. Một rừng nứa tre nướng trăm gùi nếp
Rừng lá dong trải thịt đầy
Ngổn ngang ché rượu tràn ra đất
Rừng cây chếnh choáng núi cũng say
186. Ơi Xam-bơ-ram tiếng rừng náo nức
Gươm chen giáo lách sáng trời
Cong bạc cườm xanh rung lấp loáng
Voi to, trâu béo rượu nồng hơi
187. Trống rền, chiêng ré rung cây núi
Tiếng chinh lặng xuống suối còn ngân
Người giậm giun trồi lên mặt đất
Máu thề đỏ ánh dốc ngực trần
188. Lũ làng lội sang sông rơi ống điếu
Ống điếu trôi thành bè, khói biếc dòng sông
Bầy nai trong rừng giật mình nhảy thót
Bàn chân người đi sóng núi cũng rung rinh
189. Người vác giáo đi như vác những ngọn đèn
Những ngọn đèn gió mưa không bao giờ tắt
Có máu quân thù càng sáng thêm
Mà ánh mặt trời con mắt đã bỏ quên
190. Thay dây ná vạn mũi tên bắn thử
Làm trận gió vù thổi qua sông
Tên cắm xuống đầy mặt đất
Như rẫy bắp trổ cờ im lặng giữa hoàng hông
191. Mảnh da thú che làm áo giáp
Nơi đây tổ tiên ta đổ máu nhiều
Gỗ nước đùng đùng xông vào đánh giặc
Viên đá mài sắc cạnh lưỡi siêu
192. Đau đớn lắm rồi! Rạch dao vào ngực
Đừng ai bắt ta phải cúi luồn
Mũi tên vàng đã dầm thuốc độc
Ta thề giữ lấy làng buôn
193. Ta là gió đất trời không cản nổi
Có khó gì một trận thổi gớm ghê
Mây đen sẽ rụng rơi từng mảng
Mây trắng choàng vai nhau lại kéo về
194. Tên quan mặt phồng dớn dác
Thét lính dồn dân đứng xung quanh
"Hãy xem đây đứa nào theo Việt cộng
Ta sẽ cho vào thử lửa đấu tranh!"
195. Ùn ùn ngọn lửa cao như nước
Chúng chờ nghe những tiếng rên la
Nhưng lạ lùng thay hai ngọn lửa
Bỗng trầm hùng vang vọng khúc ca
196. Bến thuyền xa gió kéo dài ngọn lửa
Chớp xé trời tung thuyền lên nghiêng ngửa bão dông
Con cá Kình lao mình trong đảo sóng
Lướt đá ghềnh bọt trắng nước mênh mông
197. Dừa réo lên vuốt cong ngàn tia kiếm
Lốc xoáy tròn bụi cái lưới tung bay
Những trụ buồm gãy phăng cánh buồm tơi tả
Vực đen ngòm, mạn ván đảo lung
198. Tiếng chinh chiêng đảo trời ngây ngất
Mỗi tiếng chiêng loé lửa trời
Ơi ới tiếng người, tiếng cồng gào thét
Những hòn đá nhọn nắng lên hơi
199. Con hổ gầm rung vách núi
Bầy voi đi phun nước trắng dòng sông
Con trâu rừng đội chà lao xuống hố
Đôi chim Phượng hoàng về đứng nóc nhà rông
200. Hỡi những con Gia-rai, Ê đê đồi núi rộng
Hỡi con Treng ở tận đỉnh mây mù
Hỡi người Hơ-rê có dòng sông lửa
Ôi Kơ-tu, Kơ-dong, Vé, Cor nhớ lấy mối thù
201. Hỡi những con Kinh xa nhà lên núi
Hỡi những tấm lòng ngóng vọng Trường Sơn
Hỡi người du kích mài dao bên suối
Hướng về đây nung nấu căm hờn
202. Sợi dây trói biến thành tro bụi
Nhưng tim anh hùng còn đập giữa khói đen
Hai ngọn đuốc rùng rùng tiến lại
Cái chết đâu làm ta phải yếu hèn.
203. Lửa rực hai khuôn mặt bầu rạng rỡ
Hai vòng tay lửa siết vào nhau
Người anh em ơi! Ðây là lời của Ðảng
Gắn bó đến cùng cả lúc thương đau.
204. Quân thù kia ơi! Một bầy man rợ
Bay đừng hòng khuất phục đời ta
Bay định đốt ta thành hòn than quỳ lạy
Trong ánh lửa hồng ta xuất hiện một vòng hoa.
205. Lính quan khiếp đảm ùa nhau chạy
Chúng bắn vào hai đuốc lửa sáng ngời
Ðất Tây Nguyên đón hai con về nghỉ
Bầy chim chơ-rao bay liệng quanh người.
206. Lệ dân làng thấm sâu vào đất
Ủ nóng hai anh giữa núi đồi
Hãy nhận lấy những bông hoa rừng đẹp nhất
Cả quê hương vùng dậy kia rồi.
207. Chim chơ-rao ơi! Bay về buôn vắng
Báo tin buồn đi khắp mọi nơi
Mặt trời đã rụng hai tia nắng
Rừng Tây ánh lửa đỏ sáng ngời.
208. Lim, sến trong rừng trốc gốc
Làm cơn bão tố rung động ngàn cây
Đá nhào đất chuyển rung trời đất
Mưa nguồn dâng nước suối tràn đầy
209. Nước trôi cuốn sạch loài rêu rác
Để suối ta trong đẹp nghìn đời
Thác mãi dùng rừng ca hát
Con cá hồng rờn nước thảnh thơi
210. Hỡi bầy chim Chơ-rao trong mây trắng
Hỡi con chim Xa-lon trong nắng phất cờ
Hỡi con Xen-đun, Xem-tơ-răng lấy mật
Rộn ràng cây Kơ-tơ-đáp sáng tinh mơ
211. Hoa Tô-pơ-kô nhị vàng năm cánh trắng
Tinh khiết vô cùng màu trắng Lơ-pang
Hoa Pát-du nở hồng bên suối
Đồi Khoac-roong-reng ngát màu vàng
212. Hãy về đây chim trời hoa suối
Hát ngợi ca đất nước anh hùng
Đất nước đẫm mồ hôi và máu
Cơ cực hằn sâu vầng trán kiên trung
*
213. Sau mấy năm hôm nay tôi trở lại
Đất trời đây vẫn vẹn màu xanh
Tôi gặp lại người con gái ấy
Những sợi tóc mai toả xuống, mắt long lanh
214. Năm xưa Sao hát rung tù ngục
Bây giờ thành chị bí thư
Từ những buổi cơm đùm trong vú
Cách mạng lên ta mới nên người
215. Tôi và Sao đi trên đỉnh đồi nắng ấm
Mái tóc Sao gió đánh ngang trời
Hai đứa tôi dừng chân bên mồ liệt sĩ
Trên mắt Sao từng giọt lệ rơi
216. Hùng, Rin chết như bao người khác
Đã xông lên nhưng thác đổ cuốn trời
Dân tộc ta mang trái tim chiến đấu
Có bao giờ chịu nhục Sao ơi
217. Nước suối nghìn đời vẫn chảy
Nấm mồ xanh ngọn lửa toả lên cao
Thăm mộ anh hùng chim về bay lượn
Trên bầu trời biếc cánh nghiêng chao
218. Đoàn thiếu nhi chưa có khăn quàng đỏ
Đến đây trồng những đài hoa
Những đoá hoa rừng đẹp nhất
Của núi ngàn đất nước Bana
219. Hoa trắng em trồng tặng tình bạn đẹp
Hoa hồng tặng người con đất nước anh hùng
Những người con đi trong đạn lửa
Hi sinh đến giọt máu cuối cùng
220. Tôi đến thăm nơi một già làng vừa yên nghỉ
Hoa Wang-kơ-run nở thắm cả đồi
Các anh chị tôi đi trong gian khổ
Giờ còn nằm khuất nơi đâu
221. Nằm khuất nơi đâu ven rừng đá lạnh
Trọn đời làm chiến sĩ vô danh
Cho tổ quốc lừng danh hiển hách
Những đôi mắt xanh thèm khát mảnh trời xanh
222. Sông Ading cuộn trời gầm thét
Sông Ba còn chảy mãi không thôi
Tổ quốc ơi! Bao giờ tan hết giặc?
Để ta nghe hai bờ sông tiếng mẹ hát đưa nôi!
223. Đoàn văn công đến đây đêm trăng sáng
Những đôi mắt xanh mát ánh trăng sao
Tiếng trống đổ hồi, chinh chiêng dồn dập
Lồng ngực căng lên trong lửa đỏ hồng hào
224. Bài hát chim Chơ-rao xinh đẹp
Đậu bên bờ suối đá trơn
Đoàn con gái đi bắt ốc
Nhảy tung tăng như bầy bướm chập chờn
225. Anh chàng trai ơi anh là con rái
Lội dưới khe bắt cá suốt ngày
Trời tối rồi mà anh không biết
Giật mình khi thấy ánh sao bay
226. Cô gái Bana rung chiêng, gióng trống
Trai Gia-rai nhảy chặt nhà rông
Tất cả làm chim Chơ-rao bay lượn
Chim Chơ-rao mà sao má đỏ hồng
227. Chim Phí bay giữa trời ca hát
Kết đoàn vỗ cánh túc nao
Chơ-rao bay kết liền đôi cánh
Pơ-xe ngoan cường như mũi tên lao
228. Đất nước Tây Nguyên anh hùng bất khuất
Màu xanh lớp lớp vô tận dấy lên
Đầu đỡ vòm trời, chân xoài biển cả
Vai vắt khăn mây dải lụa mềm
229. Ơi Tây Nguyên khảm một trời sao lộng lẫy
Ta đi theo tiếng hú thiêng liêng
Quả tim anh hùng bừng bừng ngọn lửa
Nghìn đời soi sáng đất Tây Nguyên
230. Trời tây xạc xào cây rụng lá
Từng đàn chim vỗ cánh bay cao
Trùng điệp núi trời xanh vô tận
Con đường đi thẳng tới vì sao...
Chơ-rao tức chim sáo, dân tộc Tây Nguyên thường ví với những người Tây Nguyên vui vẻ, tốt bụng, khôn ngoan.
Bài thơ đoạt giải Bông sen vàng đại hội các nhà văn Á Phi năm 1964.
