Từ trái sang phải:

Các nhà văn, nhà thơ Nguyễn Thị Ngọc Tú, Nguyễn Thị Như Trang, Lâm Thị Mỹ Dạ, Xuân Quỳnh

Đó là một đêm đầu mùa hè năm 1963. Hội trường Khoa Văn trường Đại học Sư phạm Hà Nội nêm chặt những người là người. Đêm nay Khoa mời nhà văn Nguyễn Đình Thi nói chuyện với sinh viên. Khỏi phải nói câu chuyện văn học của nhà văn tác giả Vỡ bờ hấp dẫn đến thế nào! Tuy nhiên, một trong những ấn tượng in sâu trong tâm trí sinh viên lúc đó là khi nhà văn nói về lực lượng trẻ trong sáng tác văn học lúc bấy giờ. Ông vui mừng và trân trọng thông báo cho biết: sắp tới, tiểu thuyết Huệ của một nữ tác giả trẻ sẽ ra mắt bạn đọc. Nữ tác giả trẻ đó là cô giáo Nguyễn Thị Ngọc Tú, hiện đang dạy học tại Sơn Tây.

Cô giáo Nguyễn Thị Ngọc Tú!

Nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Tú!

Từ cái buổi đầu tiên tên nữ nhà văn trẻ vang lên trong hâm mộ và nao nức đợi chờ đến nay đã gần năm mươi năm rồi. Sau truyện dài đầu tay nhan đề Huệ xuất bản năm 1964 gây được chú ý, nhà văn đã trải qua một chặng đường dài trong văn nghiệp, đã lần lượt cho ấn hành cả loạt tác phẩm tiếp tục xôn xao văn đàn.

Đó là các tiểu thuyết: Đất làng, 1974; Buổi sáng, 1976; Ngõ cây bàng, 1980; Hạt mùa sau, 1989; Ảo ảnh trắng, 1990; Chỉ còn anh và em, 1990; Hai người và những con sóng, 1992. Đó là các tập truyện: Người hậu phương, 1966; Câu chuyện dưới tán lá rợp, 1982; Những dấu chấm phía chân trời, 1983; Khoảng trời phía sau nhà, 1989; 20 truyện ngắn mini, 1990; Cỏ ấm, 1990; Buổi chiều tỏa hương, 1992 và tập thơ Phút thoáng qua.

Viết tiểu thuyết thành công từ khi còn là một thiếu nữ, Nguyễn Thị Ngọc Tú là một nhà văn thành danh khá sớm. Chị từng là ủy viên Ban Thư ký Hội Nhà văn Việt Năm khóa 3, ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn khóa 4 và đã đảm nhiệm chức tổng biên tập tạp chí Tác phẩm mới nhiều năm trước khi nghỉ hưu. Thành tựu văn học của chị được ghi nhận bằng nhiều giải thưởng văn học: giải thưởng Hội Nhà văn với tiểu thuyết Hạt mùa sau; giải thưởng của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam với tiểu thuyết Hai người và những con sóng. Năm 2001, ngay trong đợt đầu, chị đã được nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Các nhà phê bình đọc sách của chị, ngoài những nhận xét về sự thông minh nhạy cảm, khả năng nắm bắt các vấn đề nảy sinh từ cuộc sống, đều chung một nhận xét, văn chị đôn hậu mà trẻ trung, sinh động, nhiều khi dí dỏm bất ngờ. Với công việc viết văn, chị không coi đó là một nghề. Chị tâm sự: cùng với thời gian mọi thứ sẽ qua đi, chỉ còn lại những giá trị nhân văn mà thôi. Và tác phẩm của chị đúng như chị vẫn hằng nghĩ: “Văn là hướng con người tới điều thiện, tránh bỏ tà ác. Mà điều thiện bao giờ cũng là vĩnh hằng”.

Văn sao người vậy. Giữa văn và đời sống thường nhật của nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Tú không có độ vênh. Chị là người sống rất giản dị, chân thành gần gũi và mến thương mọi người. Có uy tín với đồng nghiệp và bạn bè, Nguyễn Thị Ngọc Tú đã từng là đại biểu duy nhất của giới văn học nghệ thuật cả nước tham dự Đại hội toàn quốc Đảng CSVN lần thứ VIII. Thành công trong cuộc đời và văn nghiệp rất sớm, nhưng chị không hề cách bức, lúc nào cũng chân tình, cởi mở, hết lòng, chan hòa cùng mọi người.

Tôi hay đến chơi với chị Tú, thấy chị là người có tấm lòng mến thương bạn bè hiếm có. Mỗi lần đến chơi thế nào chị Tú cũng bắt mang về bao nhiêu là áo quần, đồ dùng vật dụng gia đình. Bởi lẽ: chị Tú có tính mỗi khi đi may đo một mẫu quần áo mới, thế nào chị cũng may một lúc vài ba bộ liền. Hỏi, may nhiều thế mặc sao hết? Chị cười: may đo nhân thể để có bạn nào đến chơi thì tặng bạn ấy luôn cho tiện.

Một lần tôi đến thăm, chị nhớ là lần trước đã cho quần áo rồi, chị liền bảo: ngồi chơi một tý, tớ ra đây rồi về ngay. Hóa ra chị ra phố mua hai chục gói mì tôm rồi bắt bằng được mang về làm quà cho trẻ con. Chối đây đẩy, tôi bảo: chị ơi, tấm lòng thơm thảo của chị thế nào em biết rồi! Chị cười: cầm lấy, không chị giận! Ôi, đành phải đùa: “Thơm thảo bà lão ăn thừa!”

Chị là người rất dí dỏm. Anh nhà mất sớm. Chị ở vậy nuôi con. Có một ông cán bộ mê chị như điếu đổ, ngày ngày săn đón hết mực. Chị đối đãi rất lịch sự, nhưng khước từ tình cảm của ông. Hỏi, vì sao? Chị nháy mắt cười rất hóm hỉnh: em thử tưởng tượng xem, bây giờ mình đang sống thoải mái tự do với con cái, bỗng nhiên trong nhà xuất hiện một gã đàn ông quần đùi may ô đi lại, gãi đùi gãi nách sồn sột, thì chịu sao nổi!

Tạp chí Tác phẩm mới mà chị trong vai trò tổng biên tập là một ấn phẩm có uy tín với giới văn chương, nhưng về mặt tài chính thì rất ngặt nghèo. Chị thường nói với các cộng tác viên: thông cảm với bọn mình đi, vừa bé hạt thóc vừa lâu đồng tiền là căn bệnh kinh niên của tạp chí mình, nhưng mình sẽ có cách khắc phục dần dần. Chị tổ chức cuộc thi truyện vừa. Hôm trao giải, chị thuê xe ô tô chở hàng chục cái quạt điện cao to nghều nghệu đứng chật ních cả hội trường. Cũng chỉ là từng ấy tiền thôi, nhưng các tác giả được giải, anh nào cũng hể hả vì được khệ nệ vác cả một cái quạt điện to đùng. Nhà văn Vũ Bão, một người vốn hài hước nói: Ngọc Tú khuếch trương chiến quả hoành tráng quá ta!

Trong các tiểu thuyết của chị, nhiều người còn nhớ cuốn Hạt mùa sau, được giải thưởng Hội Nhà văn năm 1985. Hạt mùa sau là câu chuyện diễn biến quanh việc lai tạo giống lúa ở một viện nghiên cứu cây lương thực. Mọi cố gắng của con người ở đây đều là nhằm tạo ra những giống lúa cho đời sau có những đặc tính tốt như năng suất cao, ngắn ngày, chịu được điều kiện khắc nghiệt của thiên nhiên.

“Hạt mùa sau” là những tác phẩm văn chương sáng giá của Nguyễn Thị Ngọc Tú. “Hạt mùa sau” còn chính là người kế tiếp một cách xuất sắc nghề văn của chị: con gái của chị - nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ, ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa VIII, với các tác phẩm nổi tiếng như Cát đợi, Hậu thiên đường, Phù thủy… cùng nhiều giải thưởng văn chương danh giá.