Bác Hồ trong kháng chiến chống Pháp

 

TRẦN MAI NINH

Tình sông núi

 

Trăng nghiêng trên sông Trà Khúc...

Mây lồng và nước reo

Nắng bột chen dừa Tam Quan

Gió buồn uốn éo

Bồng Sơn dìu dịu như bài thơ

Mờ soi Bình Định trăng mờ

Phú Phong rộng

Phù Cát lỳ

An Khê cao vun vút

Gió lạnh - rừng buồn

Mượn ai kín hộ nước nguồn về đây

Gặp sông Cầu khó rời tay!

Sông Cầu của đất, nước này là duyên

Vũng Lấm dăm lá thuyền;

Nhiều dừa che ít mái tranh

Vừa đẹp - vừa lành

Hỏi ai tới đó sao đành lòng đi?

Tuy Hoà ngang dọc ngõ

Dậy sáng, - dịu màu tươi

Nha Trang đẹp

Diên Khánh xanh um.

 

...Tôi lim dim cặp mắt

Không thấy nơi nào không đẹp

Không giàu

Lúa xanh như biển rộng

Núi vươn cao khắp các sườn đèo

Rẫy đè lên rẫy

Bắp và khoai tiếp bắp và khoai...

Mấy sông là mấy vạn chài

Ngựa xe rào rạt đổ người sang ngang...

Gầu nước gieo vàng

Tiếng thoi nghe dội rộn ràng vách nghiêng

Dân tộc rớt mồ hôi thấm đất

Bắp căng như đồng

Tay ghì cán cuốc

Tay ghì tay xe

Nhìn quanh là cả bốn bề cần lao...

Có mối tình nào hơn thế nữa?

Ăn sâu lòng đất thấm lòng người

Đượm lều tranh, thơm dậy ngàn khơi

Khi vui non nước cùng cười

Khi căm non nước với người đứng lên!

Có mối tình nào hơn thế nữa?

Nói bằng súng, bằng gươm sáng rền

Có mối tình nào hơn thế nữa?

Trộn hoà lao động với giang sơn

Có mối tình nào hơn

Tổ quốc?

 

HỒNG NGUYÊN

Nhớ

 

Lũ chúng tôi

Bọn người tứ xứ,

Gặp nhau hồi chưa biết chữ

Quen nhau từ buổi "một hai"

Súng bắn chưa quen,

Quân sự mươi bài

Lòng vẫn cười vui kháng chiến

Lột sắt đường tàu,

Rèn thêm dao kiếm,

Áo vải chân không,

Đi lùng giặc đánh...

 

Ba năm rồi gửi lại quê hương.

Mái lều gianh,

Tiếng mõ đêm trường,

Luống cày đất đỏ

Ít nhiều người vợ trẻ

Mòn chân bên cối gạo canh khuya...

 

Chúng tôi đi

Nắng mưa sờn mép ba lô,

Tháng năm bạn cùng thôn xóm.

Nghỉ lại lưng đèo

Nằm trên dốc nắng.

Kì hộ lưng nhau trên bờ cát trắng,

Quờ chân tìm hơi ấm đêm mưa.

- Đằng nớ vợ chưa?

- Đằng nớ?

- Tớ còn chờ độc lập

Cả lũ cười vang bên ruộng bắp,

Nhìn o thôn nữ cuối nương dâu.

 

Chúng tôi đi mang cuộc đời lưu động,

Qua nhiều nơi không nhớ hết tên làng.

Đã nghỉ lại rất nhiều nhà dân chúng

Tôi nhớ bờ tre gió lộng

Làng xuôi xóm ngược, mái rạ như nhau

Có nắng chiều đột kích mấy hàng cau.

Có tiếng gà gáy xóm,

Có "khai hội, yêu cầu, chất vấn!"

Có mẹ hiền bắt rận cho những đứa con xa.

Trăng lên tập hợp hát om nhà.

 

Tôi nhớ

Giường kê cánh cửa,

Bếp lửa khoai vùi

Đồng chí nứ vui vui,

Đồng chí nứ dạy tôi dăm tối chữ,

Đồng chí mô nhớ nữa,

Kể chuyện Bình Trị Thiên,

Cho bầy tôi nghe ví,

Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí

- Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ,

Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri.

 

Đêm đó chúng tôi đi

Nòng súng nghiêng nghiêng,

Đường mòn thấp thoáng...

Trong điếm nhỏ,

Mươi người trai tráng,

Sờ chuôi lựu đạn.

Ngồi thổi nùn rơm

Thức vừa rạng sáng.

Nhìn trời sương nhẩm bước chúng tôi đi

Chúng tôi đi nhớ nhất câu ni:

Dân chúng cầm tay lắc lắc:

"Độc lập nhớ rẽ viền^[1] chơi với chắc!"

 

HỮU LOAN

Đèo Cả

 

Đèo Cả!

Đèo Cả!

Núi cao ngất

Mây trời Ai Lao

Sầu đại dương

 

Dặm về heo hút

Đá bia mù sương

Bên quán "Hồng Quân"

Người

ngựa mỏi

Nhìn dốc ngồi than

Thương

ai

lên

đường!

 

Chầy ngày

Lạc giữa núi

Sau chân

lối vàng

xanh tuôn.

Dưới cây

bên suối độc

Cheo leo chòi canh

như biên cương

Tóc râu

trùm vai rộng

Không nhận ra

người làng

Ngày thâu

vượn hú

Đêm canh

gặp hùm lang thang

Rau khe

cơm vắt

Áo phai

màu chiến trường

Gian nguy

lòng không nhụt

Căm thù

trăm năm xa

Máu thiêng

sôi dào dạt

Từ nguồn thiêng

ông cha

Cần xây chiến luỹ ngất

đây hình hài niên hoa

Xâm lăng!

Xâm lăng!

Súng thèm

gươm khát...

- Ai ngân lung lay

đêm quê nhà!

Nhớ lần thăm Đèo Cả

Hậu phương từ rất xa

Ăn với nhau bữa

heo rừng

công thui

chấm muối

Trên sạp cây rừng

ngủ chung

nửa tối

Biệt nhau

đìu hiu

canh gà

Râu ngược

chào nhau

bên dốc núi

Giặc từ Vũng Rô

bắn tới

Giặc từ trong

tràn ra

Nhưng Đèo Cả

vẫn đứng vững

Đèo Cả Nam

máu giặc

mấy

lần

nắng

khô

Sau mỗi lần thắng

Những người trấn Đèo Cả

Về bên suối đánh cờ

Người hái cam rừng

ăn nheo mắt

Người vá áo

thiếu kim

mài sắt

Người đập mảnh chai

vểnh cằm

cạo râu

Suối mang bóng người

soi

những

về đâu?

1946

 

QUANG DŨNG

Tây Tiến

 

Sông Mã xa rồi Tây tiến ơi!

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi

 

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây, súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi

 

Anh bạn dãi dầu không bước nữa

Gục lên súng mũ bỏ quên đời!

Chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người

 

Nhớ ôi Tây tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi

 

Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa

Kìa em xiêm áo tự bao giờ

Khèn lên man điệu nàng e ấp

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ

 

Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ

Có nhớ dáng người trên độc mộc

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa

 

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

 

Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Áo bào thay chiếu, anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành

 

Tây Tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm một chia phôi

Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.

Phù Lưu Chanh, 1948

 

TỐ HỮU

Cá nước

 

Tôi ở Vĩnh Yên lên

Anh trên Sơn Cốt xuống

Gặp nhau lưng đèo Nhe

Bóng tre trùm mát rượi.

 

Anh là Vệ quốc quân

Tôi là người cán bộ

Hai đứa mỏi nhừ chân

Nghỉ hơi ngồi một chỗ.

 

Gặp nhau mới lần đầu

Họ tên nào có biết?

Anh người đâu, tôi đâu

Gần nhau là thân thiết.

 

Một thoáng lặng nhìn nhau

Mắt đã tìm hỏi chuyện

Đôi bộ áo quần nâu

Đã âm thầm thương mến

 

Giọt giọt mồ hôi rơi

Trên má anh vàng nghệ

Anh Vệ quốc quân ơi

Sao mà yêu anh thế!

 

Tôi nhích lại gần anh

Người bạn đường anh dũng

Anh chiến sĩ hiền lành

Tì tay trên mũi súng

 

Anh kể chuyện tôi nghe

Trận chợ Đồn, chợ Rã

Ta đánh giặc chạy re

Hai đứa cười ha hả

 

Rồi Bông Lau, Ỷ La

Ba trăm thằng tan xác

Cành cây móc thịt da

Thối inh rừng Việt Bắc.

 

Tàu giặc đắm sông Lô

Tha hồ mà uống nước

Máu tanh đến bây giờ

Chưa tan mùi bữa trước.

 

Mồm anh nở rất tươi

Mặt anh vàng thắm lại

Cánh đồng quê tháng mười

Thơm nức mùa gặt hái...

 

Xa xôi đầu xóm tre xanh

Có bà ru cháu nằm khoanh lòng giã:

"Cháu ơi cháu lớn vái bà

Bố mày đi đánh giặc xa chưa về

 

Cháu ngoan cháu ngủ đi nhe

Mẹ mày ra chợ bán chè bán rau

Bố đi đánh giặc còn lâu

Mẹ mày cày cấy ruộng sâu tối ngày"

 

Anh có nghe thấy không

 

Ơi người anh Vệ quốc?

Chắc có lúc lòng anh

Nhớ nhà anh nhớ lắm

Ơi người bạn hiền lành

Mắt nhìn xa đăm đắm...

 

Trưa nay trên đèo cao

Ta say sưa vài phút

Chia nhau điếu thuốc lào

Nào anh hút tôi hút.

 

Rồi lát nữa chia đôi

Anh về xuôi tôi ngược

Lòng anh và lòng tôi

Mang nặng tình cá nước...

1947

 

Bầm ơi!

 

 

Ai về thăm mẹ quê ta

Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm...

Bầm ơi có rét không bầm!

Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn

Bầm ra ruộng cấy bầm run

Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non

Mạ non bầm cấy mấy đon

Ruột gan bầm lại thương con mấy lần.

Mưa phùn ướt áo tứ thân

Mưa bao nhiêu hạt, thương bầm bấy nhiêu!

Bầm ơi, sớm sớm chiều chiều

Thương con, bầm chớ lo nhiều bầm nghe!

Con đi trăm núi ngàn khe

Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm

Con đi đánh giặc mười năm

Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi.

Con ra tiền tuyến xa xôi

Yêu bầm yêu nước, cả đôi mẹ hiền.

Nhớ thương con bầm yên tâm nhé

Bầm của con, mẹ Vệ quốc quân.

Con đi xa cũng như gần

Anh em đồng chí quây quần là con.

Bầm yêu con, yêu luôn đồng chí

Bầm quý con, bầm quý anh em.

Bầm ơi, liền khúc ruột mềm

Có con có mẹ, còn thêm đồng bào

Con đi mỗi bước gian lao

Xa bầm nhưng lại có bao nhiêu bầm!

Bao bà cụ từ tâm như mẹ

Yêu quý con như đẻ con ra.

Cho con nào áo nào quà

Cho củi con sưởi, cho nhà con ngơi.

Con đi, con lớn lên rồi

Chỉ thương bầm ở nhà ngồi nhớ con!

Nhớ con, bầm nhé đừng buồn

Giặc tan, con lại sớm hôm cùng bầm.

Mẹ già tóc bạc hoa râm

Chiều nay chắc cũng nghe thầm tiếng con...

1948

 

HOÀNG TRUNG THÔNG

 

Bao giờ trở lại

 

 

Các anh đi

Ngày ấy đã lâu rồi

Xóm làng tôi

Còn nhớ mãi

Ước mong sao đến khi nào trở lại

Đón mừng anh

Vui chiến thắng về qua.

 

Các anh về

Mái ấm nhà vui

Tiếng hát câu cười,

Rộn ràng xóm nhỏ

Các anh về

Tưng bừng trước ngõ

Lớp lớp đàn em hớn hở chạy theo sau

Mẹ già bịn rịn áo nâu

Vui đàn con ở rừng sâu mới về.

 

Làng tôi nghèo

Mái lá nhà tre

Các anh về

Xôn xao làng bé nhỏ

 

Nhà lá đơn sơ

Nhưng tấm lòng rộng mở

Nồi cơm nấu dở

Bát nước chè xanh

Ngồi vui kể chuyện tâm tình bên nhau.

...

 

Các anh đi

Khi nào trở lại?

Xóm làng tôi

Trai gái vẫn chờ mong

Chờ mong chiến dịch thành công

Xác thù chất núi, bến sông đỏ cờ

Anh đi chín đợi mười chờ

Tin thường thắng trận, bao giờ về anh?