Trong những nhà văn hàng đầu của nền văn học Việt Nam hiện đại Nguyên Hồng là một nhân cách đặc biệt, một tài năng vạm vỡ. Đây là cuốn sách khái quát về cuộc đời, tác phẩm của ông – loại sách dành cho bạn trẻ. Tác giả là Nguyễn Thị Nhã Nam, con gái nhà văn.
Cuốn sách rất mỏng, chỉ có 48 trang, với khá nhiều hình ảnh về gia đình, bạn bè, bìa sách, bản thảo, góc bàn viết, mái lều tranh, mộ chí… kể về cuộc đời Nguyên Hồng, từ tuổi thơ, gia đình khốn khó đến hoàn cảnh ra đời tác phẩm đầu tay: “Bỉ vỏ” cho đến cuốn hồi ký “Những ngày thơ ấu”,… đến những ngày gặp gỡ cách mạng, những năm kháng chiến chống Pháp… đến thời kỳ viết bộ tiểu thuyết lớn “Cửa biển” rồi “Núi rừng Yên Thế”, bộ tiểu thuyết cuối cùng. Cuốn sách cũng kể về cuộc sống về mối quan hệ của nhà văn với gia đình, với người vợ tao khang, với các con, với bạn bè đồng nghiệp, với các nhà văn trẻ… và cũng không quên nói về ngôi nhà trên xóm Cầu Đen.
Vào những năm kháng chiến chống Pháp, gia đình Nguyên Hồng cùng nhiều gia đình văn nghệ sĩ khác như Ngô Tất Tố, Kim Lân, Trần Văn Cẩn... chọn nơi đây làm đất tản cư. Chỉ có điều khi hòa bình, tất cả về xuôi thì Nguyên Hồng ở lại… và biến ngôi xóm nhỏ thành một địa danh nổi tiếng, một địa danh như riêng của Nguyên Hồng. Tại đây, nhà văn đã vật vã với bộ sách nói về nghĩa quân Yên Thế, và khi chưa kịp đi đến những dòng chữ cuối cùng thì chính nhà văn đã nằm xuống.
Cái cách ông từ giã cõi đời cũng rất Nguyên Hồng. Suốt đời lao động vất vả, Nguyên Hồng ra đi hệt như một người lao động lầm than. Đây là những dòng ghi chép của con gái nhà văn:
“Hôm ấy nắng mới đầu hè, rất gay gắt. Mới đi công tác về Nguyên Hồng đã xoay trần ra xuống suối lấy bùn, xách nước, trộn đất bồi đắp bức tường bếp vừa bị lở. Mồ hôi mồ kê nhễ nhại, giữa chừng ông kêu mệt, bà ra dìu ông vào giường nằm nghỉ. Nhưng rồi ông cứ thiếp đi… Ông mất mà quần áo, chân tay còn lấm lem bùn đất!”.
Người ta đã viết rất nhiều, đã kể rất nhiều về Nguyên Hồng với những tình cảm kính trọng nhất, yêu mến nhất. Nhưng chắc chắn không ai làm ta hiểu và thêm kính yêu Nguyên Hồng bằng những dòng giản dị khiêm tốn trong cuốn sách mỏng này.
NXB Kim Đồng Tác giả Nguyễn Thị Nhã Nam