Nàng ngạc nhiên thấy tôi về Moskva vào lúc này, vào giữa kỳ nghỉ hè của bọn sinh viên chúng tôi.

Tôi bảo nàng rằng tôi phải chạy trốn khỏi quê tôi, vì thời tiết quá đẹp.

- Sao lại thế? - nàng càng ngạc nhiên hơn - Người ta thường chạy trốn khi thời tiết xấu, mưa dầm dề và giá lạnh chứ.

Tôi định giải thích mọi chuyện cho nàng, nhưng tôi không biết phải bắt đầu thế nào. Tôi nhớ tới quả đồi xanh rờn cây cối bên cạnh dòng sông, và tôi có cảm giác nếu có nàng ngồi cạnh và im lặng cùng tôi ở đó, thì trên trái đất này chẳng ai hạnh phúc hơn tôi. Tôi còn nhớ lại những buổi đêm: yên tĩnh, ấm áp và ngập tràn ánh trăng.

Thường thường, khi thấy một vẻ mặt rực rỡ nào đó, ta muốn bên cạnh ta có những người khác nữa để họ cũng được trông thấy vẻ đẹp ấy mà thưởng ngoạn. Tôi không thể sống một mình thêm nữa vẻ đẹp của ánh trăng, của hoa lá của dòng sông trong những ngày hè ấy, tôi muốn chia sẻ niềm vui với cô gái tôi yêu. Tôi rất thật lòng khi nói rằng tôi chạy trốn về Moskva vì thời tiết quá đẹp. Nếu trời mưa tầm tã, chắc hẳn tôi đã không về. Tôi bắt đầu tả cho nàng nghe những cảnh đẹp ở quê tôi.

- Em hãy tưởng tượng xem, xung quanh là những quả đồi, chúng che khuất đường chân trời, che khuất cả nửa bầu trời. Anh ngồi trong khoảng đất hõm ấy. Anh không trông thấy mặt trăng. Nhưng toàn bộ khoảng đất vẫn ngập ánh trăng. Em tưởng tượng được chứ?

Nàng gật đầu và nói rằng nàng tưởng tượng được.

Hoặc ta xuống tắm ở quãng nước sâu, ta bơi và ta sẽ thấy mặt nước giống như tấm gương. Một tấm gương trong suốt phẳng lặng. Phản chiếu vào tấm gương ấy có cả bầu trời xanh, cả những đám mây trắng, cả cánh rừng thông. Nhưng khi bơi, ta không trông thấy tất cả những cái đó. Ta chỉ thấy mặt nước là một tấm gương. Còn xung quanh là lá cây xanh thắm và những bông hoa súng. Em tưởng tượng được chứ? Nếu trong lúc bơi, ta tìm kiếm một chút, thì thể nào cũng bắt được tôm. Buổi trưa, lũ tôm thường quanh quẩn ven bờ.

- Và anh có thể bắt được cho em một con tôm sống?

- Tất nhiên. Bắt bao nhiêu chả được.

Tôi kể chuyện cho nàng nghe mà trước mắt tôi hiện lên những phong cảnh tuyệt đẹp. Nhưng tham gia nhiều nhất vào các câu chuyện của tôi là dòng sông. Có thể vì bấy giờ đang là những ngày hè nóng nực, cũng có thể chỉ vì tôi luôn rất thích các dòng sông.

Làng quê tôi, tôi thấy vô cùng tươi đẹp. Giờ đây, đang ở xa nơi ấy, khi kể về làng quê tôi thấy nó lại càng đẹp hơn.

Valeria – đó là tên cô gái tôi yêu – chăm chú nghe tôi kể và gật gật đầu. Đột nhiên nàng bảo:

- Thế tại sao em không về quê anh để ngắm nhìn tất cả vẻ đẹp ấy nhỉ? Về  đó, em sẽ tìm được một căn phòng để ở chứ?

- Tất nhiên, tất nhiên rồi... Em có thể ở nhà thím Dunia hoặc thím Polia...

Valeria mau chóng chuẩn bị các thứ đem theo và nói: “Em xong rồi”. Tôi không thể nào tin nổi: câu chuyện cổ tích của tôi biến thành hiện thực đến là nhanh. Valeria sẽ ngồi trong cánh rừng thông quê tôi! Tôi chưa thể và chưa kịp tin vào hạnh phúc của mình, thì ô tô buýt đã đưa chúng tôi ngày càng xa Moskva. Tôi kể cho Valeria nhiều hơn cả về dòng sông, cho nên ý nghĩ của nàng cũng luôn quay về dòng sông.

- Anh à, em rất thích bơi. Năm nay, em còn chưa bơi lần nào. Bây giờ, em hy vọng sẽ được bơi thỏa thích.

- Anh cũng thích bơi lắm. Chúng mình sẽ cùng bơi.

- Thế anh thường ở dưới nước mấy tiếng đồng hồ? Em chẳng hạn, em có thể bơi ngoài biển ba, bốn tiếng. Một lần em bơi ra rất xa. Hầu như không trông thấy bờ nữa. Thế anh có thể bơi mấy tiếng?

- Mấy tiếng ấy à? Anh không biết, anh chưa thử. Anh thường nhảy chúc đầu xuống nước, bơi sang bờ bên kia, bơi quanh quẩn một chút, ngắt một bông hoa súng...

- Nhưng đại khái cần bao nhiêu thời gian để bơi sang bờ bên kia rồi quay lại? Nửa giờ, hay bốn mươi phút, hay hai mươi phút?

- Này, Valeria, có lẽ em đã tưởng tượng không đúng. Sông ở quê anh nhỏ lắm.

- Nhỏ thế nào hả anh? Cũng nhỏ như sông này?

Xe chúng tôi đang chạy trên chiếc cầu bắc qua một con sông có thể gọi là khá lớn nếu so với dòng sông quê tôi. Quả thật con sông này không có hoa súng, không sạch sẽ và cũng không phẳng lặng. Nước của nó bẩn và đen. Nhưng chiều rộng thì... Valeria hỏi là về chiều rộng. Tôi không trả lời gì cả, Valeria đã hiểu đúng sự im lặng của tôi. Khi trên đường xuất hiện một con sông khác, lớn gấp năm hoặc gấp sáu lần dòng sông quê tôi, nàng bảo:

- Sông ở quê anh cũng độ thế này chăng? Em hy vọng ít ra nó cũng lớn hơn cái con suối tội nghiệp này chút ít.

Tôi lại không đáp và Valeria đã không hỏi tôi về các con sông nữa. Nàng kể, tôi vừa khiếp hãi nghĩ đến chuyện không biết lần đầu tiên sẽ dẫn nàng ra xem con sông quê tôi như thế nào đây. Sông chỉ rộng chừng mươi mét. Thế mà nàng lại hỏi cần bao nhiêu thời gian để bơi từ bờ nọ sang bờ kia và ngược lại. Nửa giờ hay bốn mươi phút nàng lại hỏi thế. Bốn giây đó, chỉ cần ngần ấy thời gian để bơi qua sông. Nếu bơi dọc theo quãng nước sâu chăng nữa, chắc cũng chỉ năm mươi hoặc sáu mươi mét. Chả lẽ bơi một chút trong làn nước mát mẻ còn chưa đủ, chả lẽ nhất thiết cứ phải bơi ba tiếng đồng hồ mới sang được bờ bên kia? Tắm mát xong, ngồi trên bờ ngắm những con chuồn chuồn xanh bay lượn hoặc những con cá nhỏ bơi tung tăng, như thế chả lẽ không lý thú.

Tôi cảm thấy ấm lòng nhớ tới dòng sông quê tôi, nhớ tới quãng nước sâu trong vắt tuyệt đẹp cùng những bông hoa súng tươi rói. Nhưng khi tôi nhìn Valeria và nhớ tới câu nàng nói: “Em hy vọng ít ra nó cũng lớn hơn con suối tội nghiệp này chút ít” – toàn bộ vẻ đẹp của dòng sông quê tôi và của quãng nước sâu liền biến đâu mất, như thể chúng được rọi chiếu một thứ ánh sáng khác.

Nhưng chắc nàng sẽ thích một cái gì đó ở quê tôi chứ nhỉ. Đương nhiên nàng sẽ thích quả đồi cao bên sông, chỗ chúng tôi vẫn gọi là dốc đứng. Khi còn nhỏ, bọn trẻ con chúng tôi vẫn nhảy từ cái dốc đứng ấy xuống nước, rồi từ cái dưới nước lại trèo lên bờ vách thẳng đứng. Đối với chúng tôi, đó là một môn thể thao mới, môn leo núi.

Về sau, tôi thích tới đó một mình: tôi chọn một chỗ yên tĩnh, ngồi xuống lắng nghe tiếng nước sông dịu dàng trò chuyện ở tít bên dưới. Tôi đến chết vì hạnh phúc mất thôi, nếu ngồi ở đó bên cạnh tôi là Valeria.

Tôi vẫn còn chưa tin được rằng nàng đang đi xe buýt với tôi về quê, và chỉ tối nay, hoặc sáng mai là cùng, hai chúng tôi đã có thể cùng nhau ngồi ở đó...

- Anh ạ - Valeria vô tư kể - một lần, em tới nghỉ ở trại leo núi vùng Tiên Sơn. Anh không tưởng tượng nổi nơi ấy đẹp đến mức nào đâu. Thoạt tiên, bọn em được dạy cách leo lên những ngọn núi nhỏ.

- Nhưng cao chứ?

- Không, cao thì bọn em không được phép leo, chỉ độ ba bốn nghìn mét là cùng. Nhưng dù sao leo lên một ngọn núi như thế thôi mà nhìn ra xung quanh cũng đã đẹp tuyệt vời. Còn phía dưới, có con sông vùng núi chảy ào ào. Từ xa đã nghe thấy.

Tôi hình dung những ngọn núi kia, rồi nhớ tới cái dốc đứng nhỏ nhoi quê tôi, nhìn nó bằng đôi mắt Valeria, người đã từng được nhìn vẻ đẹp hùng vĩ của rừng núi Tiên Sơn, tôi hiểu rằng mình sắp phải chịu đựng một tai họa lớn. Tôi nhớ lại quê tôi và nhìn nó bằng đôi mắt Valeria, thế là tất cả đều mất đi vẻ đẹp của nó, sự ấm cúng và những sắc màu của nó.

Nhưng còn những bông hoa súng, hoa súng thì chắc chắn ai cũng phải thích. Bông hoa bao giờ cũng vẫn là bông hoa. Ở quê tôi trong một chỗ lại tập trung tới bốn mươi, tới năm mươi bông, thậm chí tới cả một trăm bông hoa vàng rực rỡ.

Những bông hoa súng ấy tạo nên cả một tấm thảm.

Khi tôi kể về những tấm thảm hoa súng, tôi nghĩ Valeria sẽ cùng cảm phục với tôi. Và quả vậy, Valeria bắt đầu thích thú kể lại kỷ niệm của nàng, chỉ có điều không phải về bông hoa súng màu vàng, mà là về những bông hoa huệ màu trắng.

- Anh biết không, có lần em bơi thuyền trên một con sông nhỏ ở Ukraina. Lát sau bọn em không thể bơi thuyền tiếp trên mặt nước được nữa, mà phải bơi thuyền trên tấm thảm những bông huệ trắng muốt. Hệt như trong chuyện cổ tích. Cũng có cả những bông hoa súng màu vàng. Và do vậy lại càng đẹp hơn.

- Vậy à, thế những tấm thảm hoa huệ ấy, dài bao nhiêu mét?

Valeria cười.

- Anh chẳng chịu tưởng tượng gì cả. Em đã nói với anh đấy thôi, bọn em bơi thuyền có thể nửa giờ, có thể cả một tiếng đồng hồ trên vô vàn những tấm thảm hoa huệ và hoa súng.

Thế là tàn lụi luôn vẻ đẹp những bông hoa súng của tôi, tất cả chỉ có năm chục bông, tất cả, tất cả đều mờ nhạt đi khi tôi nhìn bằng đôi mắt Valeria.

Suốt quãng đường dài tiếp sau, chúng tôi nói với nhau chẳng còn thiếu chuyện gì. Valeria kể rằng ở một nơi trên bờ sông Đông, nàng đã trông thấy nông dân bắt tôm, được tới tám trăm cân tôm! Tôm rất to, mắt lồi ra. Tôi tưởng tượng cái cảnh tôi vớt lên một con tôm hin hin thảm hại và Valeria chẳng thèm nhìn nữa. Tất cả đều bị tắt lụi đi, tất cả. Ngay cây cầu xinh xắn thuận tiện, đẹp như tranh vẽ, bắc qua dòng sông của quê tôi cũng biến thành một súc gỗ to xù. Và cả con đường mòn màu trắng chạy giữa bãi cỏ xanh dẫn tới cây cầu, cả những cây cổ thụ lớn nghiêng bóng trên đó nữa, cũng không thay đổi được gì. Súc gỗ vẫn chỉ là súc gỗ, dù nó có nối hai bờ dòng sông đẹp như tranh vẽ của quê tôi. Thêm nữa, ở đó có gì mà bảo là đẹp như tranh vẽ nhỉ?

Trong một lúc, tôi nghĩ cách phá bỏ chuyến đi bất ngờ này để quay về Moskva. Từ một người hạnh phúc vì Valeria đi về quê tôi, tôi bỗng biến thành kẻ bất hạnh cũng vì chính lý do ấy nhưng phá bỏ chuyến đi thì không thể được nữa rồi. Có chăng chỉ còn cách gây chuyện cãi nhau rồi mỗi người một ngả. Nhưng làm thế nghĩa là đoạn tuyệt mãi mãi. Vả lại, tôi không thể cãi nhau với nàng. Bế tắc quá.

Valeria dường như cũng đã hiểu điều gì đang xảy ra với tôi. Thỉnh thoảng nàng liếc mắt nhìn tôi và chắc hẳn trong lòng nàng, nàng cười thầm cái vẻ mặt bối rối và khổ sở của tôi.

Nhưng cái gì cũng phải có lúc kết thúc, con đường của chúng tôi cũng vậy. Con đường dẫn tới làng tôi lại dẫn tới mé làng ít lý thú nhất: cánh đồng bằng phẳng, ở phía bên phải, xa xa có một dải rừng sẫm màu. Tôi đưa mắt nhìn Valeria và cố hiểu thái độ của nàng khi nàng nhìn mọi thứ xung quanh. Nhưng tôi chẳng hiểu được gì. Ở làng tôi nhanh chóng giúp Valeria tìm phòng trọ ở nhà một bà già, thím Daria, còn tôi, tôi về ngay nhà mình. Không phải vì tôi rất nhớ nhà mà vì tôi muốn mau mau được ngồi một mình suy nghĩ. Tôi muốn trì hoãn thật lâu nỗi xấu hổ khi Valeria xinh đẹp, cao lớn, đã từng đi nhiều nơi, bước tới dòng sông làng tôi và nói: “Nào, anh hãy cho em xem dòng sông đẹp như tranh vẽ của anh đi. Em hy vọng đó không phải là con suối thảm hại này. Mà chúng mình sẽ bơi ở đâu nhỉ?”

Lúc chia tay Valeria ở nhà thím Daria, tôi bảo nàng rằng tôi không được khỏe, hình như tôi bị mệt sau chuyến đi. Nói chung, chúng ta sẽ gặp nhau không sớm hơn ngày mai. Valeria lại nhìn tôi, không nói gì: ngày mai, thì ngày mai. Valeria lại nhìn tôi, không nói gì: ngày mai thì ngày mai vậy.
Tôi hy vọng có thể nàng sẽ kịp thăm thú quê tôi một mình, nàng sẽ hiểu chẳng qua là tôi ngốc nghếch khi kể cho nàng nghe về vẻ đẹp nơi đây, một nơi không có gì đặc biệt và rực rỡ, rồi không nói gì với tôi, nàng sẽ lặng lẽ bỏ đi. Tôi hiểu rằng nếu như thế sẽ khủng khiếp lắm. Nhưng nếu không, mọi chuyện sẽ còn tồi tệ hơn, khủng khiếp hơn, nặng nề hơn.

Suốt ngày hôm sau, tôi hổ thẹn trốn tránh Valeria, cố không gặp nàng. Quả thật tôi có trông thấy nàng vài lần từ xa. Một lần tôi trông thấy tấm áo xanh của nàng: thấp thoáng xa xa bên kia sông, trong đồng cỏ, trên con đường mòn dẫn vào rừng một lần nàng xách nước từ ngoài giếng. Thằng bé hàng xóm bảo tôi rằng bọn trẻ con chúng nó thấy trong khu vườn của thím Daria có một cô gái lạ, cô đứng dưới một gốc cây hái anh đào.

Suốt ngày, tôi dường như có làm một vài việc gì đó, nhưng đối với tôi, thời gian trôi đi chẳng khác gì trong mơ.

Buổi tối đã tới, tôi khẽ khàng ra khỏi vườn chạy về phía sông, rồi từ đó chạy về phía các quả đồi, nơi có những chỗ tôi hằng yêu thích. Ở khu đồi này, ngay giữa ban ngày cũng khó có ai tìm được tôi.

Ngồi một mình giữa những quả đồi lặng lẽ, dưới bầu trời tối đen nhưng vẫn trong suốt, không hiểu sao tôi cảm thấy thanh thản hơn. Thậm chí tôi thấy hình như tự tôi nghĩ ra các nỗi bất hạnh của mình. Nhưng khi nghĩ rằng Valeria hiện đang ở đây, ở quê tôi, và mọi chuyện chẳng ra làm sao cả như thế này, tôi thấy lòng như lửa đốt, và các ngôi sao như cũng tắt lụi.

Từ sau quả đồi, trăng đã mọc. Thoạt tiên nó to và đỏ càng lên cao trên bầu trời mát mẻ đầy sao, trăng càng nhỏ dần và nhạt màu đi. Và rồi tất cả xung quanh tôi đều chan hòa ánh trăng khác thường, không phải màu xanh da trời, không phải màu vàng, cũng không phải màu xanh lá cây như ai đó viết.

Một bóng đen đổ vào mắt tôi. Tôi bật dậy và trông thấy Valeria. Nàng đứng trong ánh trăng, bao xung quanh nàng là một vầng hào quang kỳ diệu.

- Em biết ngay anh ở đây mà. Sức khỏe anh thế nào? Còn em, ngày hôm nay em sống thật tuyệt vời. Sáng sớm, em đi bơi. Ở chỗ dòng sông uốn khúc, còn trên núi là rừng thông ấy. Thú vị quá. Không một lần nào bơi ngoài biển em lại thấy mát mẻ đến thế. Em đi chân đất ra sông, dẫm lên sương lạnh đấy. Sau đó, em giúp thím Daria hái anh đào. Lần đầu tiên em được hái anh đào thẳng từ trên cây. Anh tưởng tượng được chứ? Sau đó em sang bên kia sông, ra đồng cỏ, hái một bó lớn những bông hoa đồng nội. Bao nhiêu loài hoa mà vẫn thành một bó hoa đâu ra đấy! Em thấy có cả những bông hoa anh túc dại của vùng Trung Á, chúng đẹp lắm anh ạ. Ngay cả từ trên máy bay, khi nhìn xuống dưới, ta tưởng như trên núi trải những tấm thảm đỏ chói tuyệt diệu. Nhưng ở đây cùng lúc có nhiều loài hoa quả, thật chưa bao giờ em hình dung nổi.

Nàng ngồi xuống cạnh tôi. Tôi nhìn nàng và nghĩ không hiểu nàng nói chân thành hay nàng biết những gì đang xảy ra với tôi. Bởi nàng là sinh viên trường sân khấu. Có khó khăn gì đâu nếu nàng đóng vai một cô gái rất thích bơi lội lúc sáng sớm.

Nhưng những gì nàng kể, thì quả thật rất tuyệt: cả chuyện bơi lội, cả những bông hoa ngoài đồng cỏ, cả những trái anh đào ở vườn thím Daria.

- Sao em biết anh ở đây?

- Thì anh đã nói với em về những chỗ anh yêu thích còn gì. Em đến cả dốc đứng rồi cơ.

Đầu nàng từ nãy đã ngả trên vai tôi, và chúng tôi im lặng. Dần dần tôi xốn xang vì một mùi hương thơm tươi mát thoang thoảng rất quen thuộc như một kỷ niệm xa xăm nào đó. Tôi đoán chắc là Valeria dùng một loại nước hoa mới.

- Em gội đầu bằng một thứ nước rất thơm phải không?

- Gì cơ? Không, em có gội đầu đâu. À! Thế thì chắc là hương thơm của hoa súng đấy.

Đúng là trong làn tóc dày dặn của nàng có cài bông hoa màu vàng.

- Em hái nó cài lên tóc sau khi bơi đấy. Rồi em quên bẵng. Nó tỏa hương thơm thật hả anh?

Sau một lúc lâu im lặng, Valeria cất tiếng:

- Anh lạ thế. Anh sợ gì mới được chứ? Làm sao có thể không thích một đêm như thế này, một cảnh yên tĩnh thế này giữa cỏ cây và các ngôi sao. Ai không thích là chính người đó có lỗi, là người đó rỗng tuếch. Anh lạ thật cơ. Lại không tin vào sức mạnh của thiên nhiên. Đâu phải nhất thiết cần có một đại dương rộng lớn và hàng tấn hoa. Khi hoa mà có hàng tấn, thì đó không còn là hoa nữa, mà là mớ rau. Còn nếu chỉ một bông hoa? Còn nếu chỉ có một nhánh cỏ đơn sơ? Như thế không đẹp sao.

Nàng ngừng một chút rồi khẽ nói tiếp: “Anh thấy đấy, từ cả dòng sông kia, và từ cả thế giới nữa, chúng mình chỉ cần có mỗi một bông hoa súng thôi mà”.

Vũ Đình Bình dịch

 (Nguồn Daibieunhandan)