LỜI RU VỚI ANH

Chim bằng ngoan của em ơi

Đêm nay ngon ngủ sáng mai lên đường

Em ngồi nhìn ngắm yêu thương

Cho no mắt nhớ ngày thường chim bay

Em muốn anh như bàn tay

Xòe ra là gặp

Chim bằng trời biếc

Chim bằng con trai

Ngủ ngoan anh nhé sáng mai lên đường

Ở nhà bên cạnh người thương

Để chim nghỉ cánh dặm trường đời xa

Lồng son phòng hẹp đôi ta

Chim bằng chẳng thể quanh ra quẩn vào

Xa anh nói nhớ làm sao

Chân đứng tổ kiến lòng chao gió cành

Lẽ nào em buộc cánh anh

Buộc cánh anh

Buộc cánh anh cũng chẳng thành tình yêu

Trời lộng chim reo

Mắt em mai sớm dõi theo chim bằng

Nỗi nhớ trong lòng

Cho chim cánh gió

Cho ngày nắng nỏ

Chim bay

Ngủ ngoan anh nhé đêm nay

Để mai xa suốt tháng ngày có em…

(Trích trong tập Ca bình minh, NXB văn học năm 2010)

Bài thơ trên nữ sỹ Lý Phương Liên viết vào năm 1969, lúc mới hơn hai mươi tuổi, bởi vậy những câu thơ của chị trong sáng, mát lành, lóng lánh như giọt sương mai, vừa trẻ trung vừa lãng mạn và tràn đầy khát vọng về tình yêu cuộc sống. Bằng sự rung cảm từ trái tim son trẻ, khao khát cháy bỏng yêu thương; Trái tim đang yêu rung lên hình tượng nghệ thuật làm cho bài thơ tự nhiên như hơi thở, như khí trời, câu chữ không cầu kỳ mà hàm xúc, mỗi chữ mỗi câu như ủ lửa bên trong làm rung động, xao xuyến trái tim hàng vạn người đọc một thời.

Những năm 70 thế kỷ 20, khi đất nước đang chiến tranh, thơ của Lý Phương Liên được coi là một hiện tượng văn học thúc đẩy niềm tin cho người ra trận. Nhiều bài thơ của chị được in trên báo Nhân dân, báo Lao Động, báo Văn nghệ… nhiều chiến sĩ ngoài mặt trận chuyền tay nhau đọc những bài: “Ca bình minh”, “Em mơ có một phiên tòa”, “Ngã ba”, “Thư gửi người bạn gái Mỹ”… “Ca bình minh” được phổ nhạc, được hát trên các sân khấu của những người lao động, trên sàn diễn các nhà văn hóa, bài ca ấy luôn được phát trên làn sóng đài phát thanh tiếng nói Việt Nam. Lớp lớp thanh niên ra chiến trường, trong ba lô là cuốn sổ tay chép thơ chị. Có cuốn sổ tay xém lửa bom đạn chiến tranh nhưng bài thơ chép trong đó còn nguyên vẹn, tươi rói, tiếp thêm nghị lực và niềm tin cho những chiến sĩ chiến đấu và chiến thắng. Còn giới nghiên cứu thơ ngày đó đã dành cho chị một sự trọng thị, với lời thẩm định quý như vàng cho một người mới cầm bút: “Một bông hoa vừa nở đã ngát hương…” (Báo Nhân Dân, năm 1970). Thơ Lý Phương Liên đi vào tình cảm người đọc tự nhiên bằng bản sắc riêng, cụ thể, khá sinh động, không trộn lẫn với những người khác mà rất gần gũi với người trưởng thức. Từ những sự việc tưởng như bình thường, chị đã nâng tầm thành cảm xúc thơ trong sáng đạt đến ý nghĩ rộng lớn của đời sống…

Lý Phương Liên sinh ra, lớn lên giữa lòng Hà Nội có bề dày văn hiến và thơ ca. Là một người lao động bình thường mà chị có được tư duy thơ như vậy thì thật đáng nể phục.

“Lời ru với anh” - lời ru tình yêu, là bài lục bát biến thể xuất hiện đột ngột, bất ngờ tạo một ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc lúc bấy giờ, bởi một thi pháp lạ, mới mẻ, không gò bó bởi khuôn mẫu truyền thống, cả về cảm xúc, ý nghĩa, hình ảnh, nhạc điệu. Người yêu thơ, sau thoáng ngỡ ngàng là cảm giác thích thú, cảm phục trước hiệu quả nghệ thuật đầy tính mỹ cảm do bài thơ đem lại. Người đọc ấn tượng với những điệp ngữ vòng tròn, nó chở được cái khao khát của muôn đời để có một tình yêu nồng thắm. Chính thế đã làm nên những câu thơ mang giá trị thẩm mĩ cao, tạo được cảm giác mênh mang, bằng điệp khúc triền miên:

Lẽ nào em buộc cánh anh

Buộc cánh anh

Buộc cánh anh cũng chẳng thành tình yêu

Một đêm ở bên nhau, trong căn phòng hẹp, một người ngủ, một người thức và lời ru cất lên đong đầy mắt, đầy môi chuần bị cho ngày mai phải xa nhau:

Ở nhà bên cạnh người thương

Để chim nghỉ cánh dặm trường đời xa

 Chị nói với tình yêu của mình bằng tất cả lòng yêu thương tha thiết:

Chim bằng ngoan của em ơi

          Đêm nay ngon ngủ sáng mai lên đường

Em ngồi nhìn ngắm yêu thương

          Cho no mắt nhớ ngày thường chim bay

Những vần thơ đầy nữ tính ẩn chứa ngọn lửa tình yêu nồng đượm ở bên trong. Chất dân ca cùng những ẩn dụ được nhà thơ sử dụng nhuần nhuyễn đẩy nỗi yêu thương cháy lòng khi người mình yêu “sáng mai lên đường” lên một cung bậc mới:

Xa anh nói nhớ làm sao

          Chân đứng tổ kiến lòng chao gió cành

Bài thơ xứng đáng được đưa vào hàng những bài thơ tình hay nhất Việt Nam với những câu:

Em muốn anh như bàn tay

          Xòe ra là gặp

          Chim bằng trời biếc

          Chim bằng con trai

 Cái điều mà người đời phải tốn bao giấy mực vẫn chưa nói hết được, là khao khát nắm giữ trọn vẹn được hạnh phúc trong tay, thì nhà thơ bằng những điệp ngữ vòng tròn, cùng sự cách tân lục bát một cách táo bạo, ý tại ngôn ngoại hàm xúc đến độ vi kỳ diệu đã đạt đến đỉnh cao dụng ý nghệ thuật và tư tưởng. Lời ru tuy chỉ nói đến hiện tại là: “Đêm nay” và “mai xa” nhưng đã trải rộng trong một không gian nghệ thuật và thời gian nghệ thuật không có giới hạn, chừng nào còn tình yêu trên trái đất này thì “Lời ru với anh” còn ngân lên những giai điệu tuyệt vời những cung bậc bất tận của con tim.

Nhiều người yêu, lo lắng cho sự bền vững của tình yêu đã tìm mọi cách trói buộc nửa kia của mình, còn nhà thơ Lý Phương Liên, tình yêu của chị lại như một điểm tựa, tiếp thêm sức mạnh cho đôi cánh chim bằng của người mình yêu bay cao, bay xa đến những chân trời rộng lớn:

Trời lộng chim reo

          Mắt em mai sớm dõi theo chim bằng

          Nỗi nhớ trong lòng

          Cho chim cánh gió

          Cho ngày nắng nỏ

          Chim bay

Chị chỉ ao ước người mình yêu có một giấc ngon trong tình yêu thương vô bờ bến của mình để ngày mai vững vàng trước bao thử thách ở phía trước, tình yêu của chị sẽ mãi ấm lòng và là sức mạnh tinh thần cho anh:

Ngủ ngoan anh nhé đêm nay

          Để mai xa suốt tháng ngày có em…

Người bà ru cháu, người mẹ ru con, người chị ru em, (và ru người yêu trước giờ ra trận chắc chỉ phụ nữ VN mới có) … là một nét đẹp truyền thống của người Việt và lời ru không thể thiếu trong cuộc đời mỗi con người, bởi:“Sữa nuôi phần xác, hát nuôi phần hồn” (Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa, Nguyễn Duy). Còn đây là lời người thiếu nữ trẻ trung ru tình yêu của mình bằng tất cả tình thương yêu vô hạn. Nhân vật trữ tình mang tên: “Em” cất lời ru ngọt ngào, man mác, mà thực ra là tiếng lòng của mình trao gửi tới người mình yêu quí. Cả bài thơ không một câu chữ  to tát mà vẫn vút lên tiếng nói đích thực của con tim, không một lời kêu gọi hô hào mà vẫn ngân mãi thông điệp vĩnh hằng về tình yêu cuộc sống. Ở đây ta thấy tình yêu lớn lao, thiêng liêng như một tôn giáo, được thể hiện thật đơn giản và sâu sắc, như bản thánh ca sống mãi với thời gian.

Ôi! Có gì lớn hơn sức mạnh của tình yêu hay không. Có gì cao quí hơn tình yêu chân chính hay không. Và những ai khao khát một tình yêu đích thực có mong được người mình yêu cất tiếng: “Lời ru với anh” đằm thắm, thiết tha, nhân ái như vậy không?

Hà Nội 29.7.2011