Thơ Đỗ Thị Tấc tả cái nghèo khổ, cái gan góc của người miền núi cứ nhẹ nhõm như không. Nhưng đóng góp lớn nhất của Đỗ Thị Tấc cho thơ miền núi là ở chỗ đã đưa quan tâm của thơ vượt khỏi số phận riêng rẽ, nhúc nhích đến cái quen thuộc của Con Người nói chung.

DÁNG TRE

Cha cho măng dáng đứng

Mẹ cho măng áo mặc

Lớn lên bung áo chật

Dáng thẳng vẫn vươn cao.

Vươn cao đến một ngày

Biết mình là con núi

Biết mình là cháu trời

Cho nên đầu tre cúi.

NHỮNG CÁNH ĐỒNG

Con sinh ra trên cánh đồng mùa đông

Đất nứt đôi gốc rạ

Đất nứt như gót chân ông, bà

Trâu thở ra khói

Người nói ra sương

Ơi con quý, con thương

Cha cho con lửa ấm

Mẹ cho con sữa thơm

Ông bà cho con dao để đầu giường.

Cha dắt con ra cánh đồng mùa hạ

Mẹ gieo thóc giống

Dâng niềm hy vọng lên trời.

Những hạt thóc như mỏ gà trống

Gõ vào núi,

Vào mây

Vào bóng mẹ, lung linh trong lòng ruộng

Con reo cười trong tiếng ếch uồm uôm.

Mẹ dắt con ra cánh đồng mùa thu

Dáng người mang hình bông lúa

Niềm vui theo lưng ngựa về nhà.

Niềm vui ngả vàng trước sân

Niềm vui nghiêng chật trong bồ

Niềm vui...

Con thành thiếu nữ.

Có chàng trai dắt con ra cánh đồng mùa xuân

Mùa xuân theo hoa đào lên núi

Hát gọi người ơi

Hát gọi tình ơi

Tình no lời theo gió

Tình khát tình không lạc.

Hát đi con

Hát cả phần mẹ cha chưa kịp hát.

Hát gọi trăng lên

Hát đợi mặt trời

Rồi dắt nhau đi trên những cánh đồng vui.

MƯỜI BA BẬC CẦU THANG

Cầu thang lên nhà sàn mười ba bậc

Sáu mươi năm nhẵn bóng gỗ sồi.

Ngày mẹ bé bỏng

Bà dắt tập lên

Ngày con lẫm chẫm

Bà dắt tập lên

Mỉm cười bà khen:

- Giỏi lắm!

Giờ tóc mẹ bạc

Con cũng lớn khôn

Lưng bà còng gập

Chân run, mắt loà.

Cầu thang lên nhà

Mười ba bậc dốc

Cháu nâng bước bà

Bà khóc!

VÔ ĐỀ

Lá khóc

Nắng và gió lau khô mắt lá

Đá khóc

Những bước chân trần đi qua lau khô mắt đá

Anh đi qua em

Em khóc không nước mắt

Ai nào lau được.

SỮA ĐÁ

Sữa người trắng

Sữa đá trong

Quê tôi nhìn xuống thấy mây cuốn gió

Nhìn ngang gặp sao trời

Những ngôi nhà trình tường ẩn trong lòng đá

Mài đá giữa nhà làm bàn

Mài đá trước sân phơi hạt

Cây ngô, cây kê mọc lên từ lách đá

Cây lúa, cây rau mọc lên từ kẽ chân của đá

Những tiếng cựa quậy làm lên sự sống

Những tiếng động của sự chết

Muôn loài

Đều ngấm vào đá

Sữa đá thành dòng

Sữa đá nhỏ giọt

Cũng chỉ có mùa hè

Chín tháng vượt dốc

Người ngựa từng đoàn đi cõng nước nguồn xa.

Nước dựng bờm ngựa lên trời

Nước ấn mặt người xuống gần mặt đá

Ngàn đời

Cực nhọc vẫn sinh sôi.

Rồi cả nhà tôi theo cha rời núi

Đầu gối mẹ đi không thẳng

Đất bằng

          bước chân nào cũng hẫng.

Bà nội mang chày đá giã hạt nhát gừng

Chốn cũ sương mờ rưng rưng.

Dặn rằng khi nào bà theo tiên tổ

Hãy đưa bà về bản cũ với ông

Dạy rằng

Sữa người trắng

Sữa đá trong

Quê nghèo

Các con nhớ đem theo mà sống.

KHÈN TÌNH

Khèn tình mỗi người một giọng

Chỉ một người biết thổi

Chỉ một người biết nghe

Trai gái bản tôi yêu nhau ngàn đời như thế

Tìm nàng nghe kèn lá

Tìm chàng nghe khèn bè

Khèn tình

Chỉ một người biết thổi

Chỉ một người biết nghe

Ông không truyền

Cha không dạy

Biết yêu trời mách cho.

TRẦU SAY

Giữa hai cột hiên nhà

Dây võng nghiến vào gỗ.

Đong đưa con ngủ

Kẽo kẹt tiếng võng

In hằn móng ngựa

Miết trên đường làng

Cỗ xe khát vọng.

Con có ở trên đời

Như sợi khói chui ra từ cọng rạ

Cay mắt mẹ đun độ mưa dầm.

Ngày không

Con khóc lặng

Mẹ khóc thầm

À ơi...

Cái cò đi đón cơn mưa

Nước dâng ngập bến cò xưa không về.

Lời ru bay lên

Ngọn tre làng cong ngàn dấu hỏi.

Lời ru run lên

Nghê đá đình làng nhe răng không nói.

Lời ru ra cánh đồng

Lúa ngậm đòng hết thì con gái.

Lời ru trở về bên cánh võng

Liềm cùn

Mẹ không gặt con trên cánh đồng tình yêu

Mẹ không gặt con trên cánh đồng hoan lạc

Mẹ không gặt con trên cánh đồng người.

Cánh đồng thứ nhất lá trầu

Cánh đồng thứ hai trái cau

Cánh đồng thứ ba vôi trắng

Mẹ đã trao một người ra trận.

Để rồi hai mươi năm sau

Mẹ gặt con trên cánh đồng trớ trêu số phận.

Trầu say

Có ấm mẹ chăng tháng ngày tủi cực

Chẳng thể nuôi con bằng những miếng trầu

Cánh phượng bay trong tầm tã mưa mau.

Bỏ lại hàng cau

Bỏ lại giàn trầu

Bỏ lại bình vôi

Mẹ bồng con lên núi

Không dám đợi hòa bình.

Bây giờ

Những năm tháng cuối

Trông chiều đưa bóng núi

Mẹ têm trầu

Cánh phượng muốn bay.

NGƯỜI ƠI

Người ơi rượu chưa cạn

Người ơi tình còn vơi

Lẩu sơ trong như gió

Lẩu sơ sáng cánh trời

Tay ta tay nắng

Chân ta chân gió

Có duyên tìm nhau.

Nhà tôi ở lưng đồi

Bé nhỏ nốt ruồi núi

Chiếu hẹp đủ ngồi

Bát con đủ rượu

Tiếp khách đủ lòng

Gặp nhau trao câu hát.

Pí sẽ giục lời

Tình sẽ ướm lời

Buồn vui trông ánh mắt.

Người ơi rượu chưa cạn

Người ơi tình còn vơi

Tim tôi không ai nhìn thấy

Đang đập nơi bàn tay trong tay bạn đêm này

Đốt lửa cháy lên

Gọi lửa bùng lên

Ngả nghiêng vòng xòe

Vòng xòe

Như tay bản ôm trăm người

Như tay mường ôm vạn người

Ngàn đời

Không lẽ

            tay ta chỉ ôm một người.

ANH BƠI TRÊN ĐỆM TÌM EM

Cha mẹ nghèo

Cho anh con dao

Anh tra vào bao tre

Về nhà em ở rể.

Nhà em

         bạc hũ

Nhà em

         Trâu đàn, lợn lũ

Ruộng gần, nương xa

Quanh năm

          Đi dẵm gà

               Về dẵm quạ

Anh vẫn vui lòng

Anh vẫn say tình

Ngủ đệm cùng em

Đêm qua, em quên lời tổ tiên

Ngủ đệm đừng nói chuyện tình xưa.

Anh bỗng sững sờ

Trong vòng tay anh, em lại mơ về người tình cũ

Thác lũ cuốn hồn anh

Cuốn cơn khát trong tình anh

Cuốn em đi rồi.

Anh bơi trên đệm tìm em

Ôm phải tình xưa của người đàn ông khác.