Đã rất lâu rồi mới có một cuốn sách khiến tôi thức ròng trong đêm để đọc hết một mạch. Khi dấu chấm cuối cùng đặt xuống trang sách thứ 99 cũng là lúc lập tức người đọc muốn gọi điện, nhắn tin chuyển tới tác giả niềm xúc động sâu xa. “Đối thủ còi cọc” – tập truyện dài dành cho thiếu nhi của nhà văn Tạ Duy Anh đã cùng độc giả chào một năm mới đầy ấn tượng như thế.

Toàn bộ câu chuyện được viết theo trình tự thời gian xuôi chiều, không chia ra từng chương, từng phần với những tên gọi riêng, nhưng không vì thế mà thành miên man, tản mạn. Tạ Duy Anh “mời chào” bạn đọc bằng những dòng giới thiệu ngay ở phần mở đầu: “Tôi có một tuổi thơ đủ cho nhiều người thèm đứt ruột… Nhiều thứ trong đó thực sự tạo nên một thế giới thần tiên, một thế giới giờ đây đã biến mất khỏi đời sống và vì thế nó xứng đáng trở thành báu vật”. Trong thế giới riêng của một tâm hồn nhạy cảm, những tòa lâu đài nguy nga, những công chúa xinh đẹp, những hiệp sỹ tài ba và dũng cảm… được xây dựng bằng trí tưởng tượng bay bổng, lãng mạn của cậu bé có thân hình còi cọc, xấu xí với gương mặt dị biệt khó coi. Tôi – nhân vật chính được tác giả lấy tên thật của chính mình: Tạ Viết Đãng, phần nào đã khiến người đọc tò mò khám phá câu chuyện được mang màu sắc tự truyện. Rất ít người viết về lai lịch dòng họ của mình với những tình tiết không lấy gì làm oanh liệt, sang trọng như Tạ Duy Anh: một dòng họ phải chịu lời nguyền nghiệt ngã của một tiền nhân nên không có người đỗ đạt, anh em họ hàng chỉ quẩn quanh việc lấy vợ, sinh con, rồi tranh chấp cắn xé đến mức thù ghét lẫn nhau khi chia quyền thừa kế. Cha cậu bé, một người đàn ông tạm được coi là người thành đạt (giữ chức bí thư xã), bỗng dưng  mắc một án oan mà phải mất chức, ông sinh ra cay nghiệt, hằn học, cảnh giác với tất cả những người xung quanh. Cũng bắt đầu từ những mâu thuẫn khủng khiếp đó, làng quê của cậu bé luôn bị một bầu không khí u ám bao phủ. Nhưng trong bối cảnh như vậy, thế giới thần tiên vẫn luôn mở ra trước mắt cậu bé Tạ Viết Đãng từ những điều thật cụ thể khi nhìn ra cánh đồng, dòng sông, trường học và ngay cả những con vật gắn bó trong cuộc sống hàng ngày như chú trâu Ngưu Đệ, đàn ngỗng, loài ong mật…

Những “mối tình” trong trẻo, đầy đắm đuối nhưng cũng không kém phần “cay đắng” khi trái tim cậu bé bắt đầu rung lên nhịp đập khác lạ trước hình ảnh của cô giáo Hương dịu dàng, thanh khiết hay những cô bạn nhí nhảnh đáng yêu. Nhờ “tình yêu”, cậu bé còi cọc đã vụt lớn thành một hiệp sỹ chém đầu con tiểu xà (thay vì mãng xà bảy đầu trong truyện cổ tích) để cứu cô giáo, cũng nhờ “tình yêu”, cậu bé có đầu óc lãng đãng đã chuyên chú vào việc học hành để có thể tự tin trước cô bạn cùng lớp. Rồi những “chuyện tình” trớ trêu ấy cũng trôi qua theo dòng chảy thời gian, điều còn lại là ánh sáng lung linh của nó suốt đời tỏa sáng trong phần ký ức tươi non của người kể chuyện.

Cuộc sống nông thôn miền Bắc vào những năm 70 của thế kỷ trước vô cùng vất vả, khi đất nước còn đang dồn sức cho cuộc chiến tranh giành độc lập, thống nhất. Cậu bé Tạ Viết Đãng tuy còn ít tuổi nhưng đã được “tận dụng” sức lao động vào việc chăn trâu, chăn ngỗng và sau này còn nuôi ong lấy mật. Với bất kỳ công việc nào, cậu cũng tìm thấy ở đó những điều thú vị. Chú trâu đực lì lợm, tinh quái đã được “cảm hóa” bằng những giọt nước mắt và sự chăm sóc ân tình của cậu bé, trở thành Ngưu Đệ trung thành, thân thiết, tình nghĩa. Cho đến lúc gần chết, Ngưu Đệ đã chờ bằng được người bạn của mình trở về vuốt mắt mới thanh thản ra đi… Bên cạnh đó còn có những câu chuyện sinh động khiến người đọc không ngừng háo hức về trí thông minh và lòng chung thủy của loài ngỗng hay thói “đỏng đảnh” của loài ong mật.

“Một ngày nào đó tôi bỗng ước ao mình được bay giữa các vì sao” – kết thúc câu chuyện với mong ước được hóa thân thành một ngôi sao giữa hằng ha sa số những vì tinh tú lấp lánh trong vũ trụ khôn cùng, tác giả đã một lần nữa gợi mở ra một thế giới thần tiên khác, để bạn đọc chờ đón và hy vọng ở những cuốn sách tiếp theo ”Đối thủ còi cọc”.