Trong không khí Biển Đông nóng hực do Trung Quốc ngang ngược cắm giàn khoan khổng lồ HD981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, nhiều lần dùng tàu lớn đâm trực diện vào tàu kiểm ngư và tàu cảnh sát biển Việt Nam, trên nhiều phương tiện thông tin trong nước và quốc tế xuất hiện hai từ “Nắn gân” và “Phép thử” rất đáng suy ngẫm.

Tác giả Trần Vinh Dự, trên Tuổi trẻ cuối tuần ngày 11-5, đã đặt hẳn vấn đề “Chín muồi để nắn gân Việt Nam?” phân tích khá chí lý thời cơ mà Trung Quốc chọn để “kéo HD981 xuống phía nam và nắn gân người hàng xóm”. Vấn đề đặt ra có lý, chúng ta đã để mất Hoàng Sa và một phần nhỏ Trường Sa. Nếu tình trạng này lặp lại, thì thật nguy hiểm. Vì không may cho dân tộc ta phải ở cạnh một “ông bạn láng giềng”, dù đã ký kết và tuyên bố đủ thứ “hảo hảo” với người anh em, vẫn kiên trì, công khai chủ trương bành trướng, từng bước thực hiện mưu đồ chiếm gần trọn Biển Đông mà việc kéo HD981 vào lãnh hải Việt Nam chỉ là một động thái cụ thể trong cả chuỗi hành động nguy hiểm xâm phạm trực tiếp lãnh thổ thiêng liêng của Việt Nam như chiếm Hoàng Sa năm 1974, rồi đảo Gạc Ma 1988. Trong tình thế ngặt nghèo đó, khi kẻ cướp đã nhảy vào vườn, tay lăm lăm cầm dao bên cửa thì gân cốt chủ nhà tuyệt đối không thể một phút lơi lỏng và phải chuẩn bị mọi phương án đối phó hiệu quả nhất. Mỗi công dân Việt luôn phải ý thức điều đó và có quyền đòi hỏi những tổ chức, cơ quan được nhân dân giao phó trọng trách điều hành, huy động nhân-tài-vật-lực của đất nước để bảo vệ chủ quyền Tổ quốc phải thể hiện điều đó một cách rõ ràng và kiên quyết nhất.

Chịu “phép thử” này gồm rất nhiều đối tượng. Như dư luận trong và ngoài nước đã chỉ rõ, đó là “phép thử” để biết sự thống nhất trong khối ASEAN trước hành động ngang ngược của Trung Quốc đến mức nào? Cũng để biết chính sách, thái độ thực sự của Mỹ và một số nước lớn khác như thế nào trước một hành động vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế của Trung Quốc? Đây cũng là “phép thử” để biết tinh thần đoàn kết nhất trí của mọi tầng lớp nhân dân Việt Nam trước họa ngoại xâm trong thời đại hiện này như thế nào?... Còn có thể dẫn ra một số “đối tượng” khác nữa - dù muốn, dù không - đã chịu “phép thử” có thể nói là nghiệt ngã này.

Chưa đến hồi kết, nhưng qua hơn chục ngày HD981 đứng chân ngay trong cửa ngõ nhà mình, nhân dân Việt Nam trong và ngoài nước đã trả lời “phép thử” hiểm hóc này bằng tiếng nói kiên quyết bảo vệ lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc như một hội nghị Diên Hồng mới. Kết luận bước đầu “phép thử” với các “đối tượng” khác có thể chưa làm chúng ta hài lòng nhưng vẫn rất có ích, vì nó chỉ chúng ta biết thực chất thái độ và các mối quan hệ đối với Trung Quốc, trước lợi ích riêng-chung. Từ đó, chúng ta sẽ định ra được đối sách thích ứng, có lợi nhất cho dân tộc và đất nước, trong đó, một việc cấp thiết là chúng ta phải thể hiện rõ hơn nữa thái độ kiên quyết của mình, ví như kiện Trung Quốc ra Tòa án quốc tế hay đưa vấn đề ra Hội Đồng Bảo an Liên hiệp quốc. Cho dù người láng giềng là “anh em” - chúng ta không thiếu dẫn chứng các vụ anh em đâm chém nhau vì tranh giành đất đai thừa kế - khi mâu thuẫn đến cao trào, muốn tránh xung đột thì con đường duy nhất là phải hành xử theo sự phán quyết của công lý.

Với tất cả bằng chứng lịch sử đã được thế giới công nhận, Việt Nam nhất định thắng trong cuộc đấu tranh bằng pháp lý này. Tất nhiên, như có nhà nghiên cứu đã đoán định là Trung Quốc sẽ không chấp nhận một phán quyết như thế. Nếu quả như thế, thì đây cũng là kết luận quan trọng của một “phép thử”: Ai là bạn chân chính của chúng ta và Việt Nam cần phải kết bạn lâu dài với những ai để tạo ra sức mạnh bảo vệ chủ quyền đất nước, cũng là để bảo vệ chân lý và hoà bình cho khu vực và quốc tế…